Η ανθεκτικότητα στο εργασιακό πλαίσιο
Το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον είναι διαρκώς μεταβαλλόμενο με αρκετές προκλήσεις stress και ανταγωνιστικότητα. Σε αυτό το περιβάλλον, για να επιβιώσει κανείς χωρίς συνέπειες στην ψυχική του υγεία, πολύτιμη δεξιότητα αποτελεί η ανθεκτικότητα (resilience).
Τι είναι όμως η ανθεκτικότητα; Στους τομείς της μηχανικής και της φυσικής, η έννοια ανθεκτικότητα περιγράφει την ικανότητα ενός υλικού να απορροφά την ενέργεια, να αντιστέκεται στη ζημιά και να ανακτά τη δύναμή του γρήγορα.
Στον τομέα της ψυχικής υγείας έχουν χρησιμοποιηθεί πολλοί ορισμοί για να αποδώσουν το νόημα της ψυχικής ανθεκτικότητας τα τελευταία 30 χρόνια:
«Μια διαδικασία εξέλιξης και αυτο-διόρθωσης.» (Gina O’Connell Higgins, 1994).
«Μια δυναμική διαδικασία που περικλείει τη θετική προσαρμογή στο πλαίσιο σημαντικών αντιξοοτήτων.» (Luthar, Cicchetti & Becker, 2000).
«H ικανότητα κάποιου να προσαρμόζεται στις αντιξοότητες με θετικό τρόπο.» (Tugade, Fredrickson, και Barrett, 2004).
«Η ικανότητα του ατόμου να επανέρχεται και να αντέχει μια δυσκολία, απώλεια, αλλαγή ή κρίση, αλλά ακόμη και να βγαίνει μέσα από αυτήν και πιο δυνατός,-ή.» (Garcia-Dia, 2013).
Στο εργασιακό περιβάλλον, η εργασιακή ανθεκτικότητα έχει οριστεί ως: «η ικανότητα να παραμένεις επικεντρωμένος,-η στο έργο σου, παραγωγικός,-ή και συνδεδεμένος,-η με την αποστολή του Οργανισμού παρόλες τις αντιξοότητες» (Warner & April, 2002).
Τα θετικά αποτελέσματα της ανθεκτικότητας των υπαλλήλων, στο εργασιακό περιβάλλον είναι πολλά:
H ανθεκτικότητα είναι μία ικανότητα που μαθαίνεται, μέσω πρακτικών τεχνικών και προσφέρει στο άτομο τη δυνατότητα να αντεπεξέρχεται σε δυσκολίες, να αναπτύσσει τις δεξιότητές του, να συνδέεται πνευματικά και ψυχικά με τους άλλους και να παραμένει παραγωγικό.Η ανθεκτικότητα στην εργασία επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι συνδέονται με το πώς ερμηνεύει κανείς τα πράγματα. Σαφώς σε κάθε εργασία υπάρχουν δυσκολίες και προκλήσεις, αλλά ο τρόπος που θα τις προσεγγίσεις θα καθορίσει και το αν θα βγεις αλώβητος,-η από τις εργασιακές περιπέτειες.
Για παράδειγμα, αν αυτήν την περίοδο στη δουλειά αναγκάζεσαι να κάνεις υπερωρίες γιατί έχεις ένα αυστηρό deadline και σε ρωτήσει κάποιος πώς τα πας στη δουλειά, μπορείς να απαντήσεις με διαφορετικούς τρόπους, π.χ:
-Δεν νομίζω ότι θα προλάβω, δουλεύω ασταμάτητα και δεν προχωράω (α΄τρόπος=αυξάνει το άγχος).
-Τα πράγματα είναι δύσκολα τώρα, αλλά προσπαθώ για το καλύτερο. (β΄τρόπος=αυξάνει την ανθεκτικότητα).
Ο τρόπος που εξηγούμε τα πράγματα στον εαυτό μας είναι ο τρόπος με τον οποίο θα τα περιγράψουμε και στους άλλους και είναι καθοριστικός για την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς μας. Αν κάθε πρόκληση αντιμετωπίζεται σαν μάχη, τότε είναι πιθανό να τραυματιζόμαστε συχνά, χάνοντας τις δυνάμεις μας, ενώ αν κάθε πρόκληση αντιμετωπίζεται σαν ευκαρία για μάθηση και πρόοδο, εξοικονομούμε ενέργεια και γινόμαστε πιο ανθεκτικοί. Αν δεν αναγνωρίζουμε τα βήματα που έχουμε κάνει, εστιάζοντας μόνο στην επιτυχία του τελικού στόχου, τότε χάνουμε αρκετά από αυτά που έχουμε κερδίσει. Το ζητούμενο δεν είναι ο μόνο ο προορισμός αλλά και όλη η διαδικασία που οδηγεί σε αυτόν.
Υπάρχουν πολλές τεχνικές που θα σε βοηθήσουν να γίνεις πιο ανθεκτικός στη δουλειά. Οι πιο βασικές είναι:
Βελτίωσε τους αυτοδιαλόγους σου. Μίλα στον εαυτό σου, όπως θα μιλούσες σε κάποιον που σου ζητά βοήθεια σε μία δύσκολη στιγμή. Εντόπισε τα λάθη στις ερμηνείες που δίνεις στα γεγονότα. Το πιο συχνό είναι ότι αντιμετωπίζεις προσωρινές καταστάσεις σαν μόνιμες.
Αποδέξου την αποτυχία. Αποτυχίες θα υπάρξουν, πιθανώς πολλές. Αντιμετώπισέ τες εποικοδομητικά, χωρίς να αυτομαστιγώνεσαι και χωρίς να κατηγορείς τους άλλους. Μάθε μέσα από τις αποτυχίες σου πώς μπορείς να εξελιχθείς, συγχώρεσε τον εαυτό σου και τους άλλους για τυχόν λάθη και προχώρησε.
Βάλε σε προτεραιότητα την προσωπική σου ζωή για να βελτιώσεις την εργασία σου. Δεν μπορεί να υπάρξει ευτυχία, όσο καλά κι αν τα πας στην εργασία, αν η προσωπική σου ζωή παραπαίει. Μόνο όταν η προσωπική σου ζωή είναι ισορροπημένη, μπορείς να απολαύσεις πραγματικά τη δουλειά σου και όσα αποκομμίζεις από αυτήν.
Φρόντισε τα εργαλεία σου: μυαλό και σώμα. Για να μπορείς να επανακάμπτεις μετά από μία δυσκολία, βασική προϋπόθεση είναι να φροντίσεις το μυαλό και το σώμα σου. Το εργασιακό stress αυξάνει το άγχος, γι΄αυτό πρέπει να εξασφαλίσεις στον εγκέφαλό σου χαλάρωση και αποσυμπίεση. Ο καλός ύπνος, η σωστή διατροφή, και η ψυχαγωγία πρέπει να είναι σύμμαχοί σου σε αυτήν την προσπάθεια.
Ανακάλυψε τον εργασιακό σου ρυθμό: Πότε και πώς δουλεύεις πιο παραγωγικά; Βρες τον δικό σου ρυθμό και προσαρμόσου βάσει αυτού. Είσαι πρωινός τύπος; Βάλε τις δύσκολες συναντήσεις το πρωί. Αργείς να πάρεις μπρος, μετακίνησε τα σημαντικά projects προς το μεσημέρι. Και μην ξεχνάς να κάνεις διαλείμματα.
Ουδετεροποίησε την αρνητικότητα των «δύσκολων» ανθρώπων. Μπορεί να είναι συνάδελφοι, μπορεί να είναι πελάτες. Είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι, γιατί η τοξικότητά τους, μπορεί να διαλύσει ακόμα και την πιο θετική διάθεση. Θύμισε στον εαυτό σου να μην παίρνει τίποτα από αυτά που λένε προσωπικά και επίλεξε τις μάχες σου. Κάποιες φορές πρέπει να αντιδράσεις στις επιθέσεις τους, κάποιες φορές πρέπει απλώς να τις αγνοήσεις.
Θυμήσου να εκφράζεις την ευγνωμοσύνη σου. Οι έρευνες δείχνουν ότι παρόλο που συχνά μπορεί να νιώθουμε ευγνωμοσύνη, δυσκολευόμαστε να την εκφράσουμε, παρόλο που τα οφέλη της είναι αξιομνημόνευτα: βελτιώνει τις ανθρώπινες σχέσεις, έχει θετική επίδραση στις λειτουργίες τους εγκεφάλου, ενισχύει τη γενναιόδωρη συμπεριφορά και απομακρύνει την αρνητικότητα. Η ευγνωμοσύνη δεν συνεπάγεται την ωραιοποίηση των καταστάσεων, αλλά τη συνειδητοποίηση της καλοσύνης γύρω μας. Όταν ένας συνάδελφος προτίθεται να σε βοηθήσει, μην το θεωρείς δεδομένο και αυτονόητο. Πες ευχαριστώ με παραπάνω από μία λέξεις: ευχαριστώ, ήταν σημαντική η βοήθειά σου. Αναγνώρισε το καλό απ΄όπου κι αν προέρχεται. Έτσι, ακόμα κι όταν κατακλύζεσαι από αρνητικά συναισθήματα, λόγω μίας δύσκολης κατάστασης δεν θα χάνεις την ανθεκτικότητά σου
