Δομή και λειτουργίες της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve)
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα είναι η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ. Οι αποφάσεις της επηρεάζουν την οικονομία των ΗΠΑ και του κόσμου, καθιστώντας την πανίσχυρο παράγοντα στην παγκόσμια οικονομία. Δεν είναι μια εταιρεία ή μια τυπική κρατική υπηρεσία. Ο διοικητής της δεν είναι αιρετός αξιωματούχος. Αυτό δημιουργεί υποψίες σε πολλούς, επειδή δεν ελέγχεται ούτε από ψηφοφόρους ούτε από μετόχους.
Η Fed είναι μια ανεξάρτητη οντότητα που ιδρύθηκε βάσει του Federal Reserve Act του 1913. Ο Πρόεδρος Woodrow Wilson ήθελε ένα διοικητικό συμβούλιο οριζόμενο από την κυβέρνηση. Αλλά το Κογκρέσσο ήθελε η Fed να έχει 12 περιφερειακές τράπεζες ώστε να εκπροσωπούνται οι διάφορες περιοχές των ΗΠΑ. Μετά από συμβιβασμό, η Fed έχει και τα δύο. Ο πρόεδρος και το Κογκρέσσο εγκρίνουν τα μέλη του ΔΣ. Όμως, οι θητείες των μελών του ΔΣ σκοπίμως δεν συμπίπτουν με τις θητείες των αιρετών κυβερνητικών αξιωματούχων. Ο πρόεδρος ορίζει τον διοικητή της Fed και το Κογκρέσσο εγκρίνει ή απορρίπτει. Ο διοικητής αναφέρει τις ενέργειες της Fed στο Κογκρέσσο.
Το Κογκρέσσο μπορεί να αλλάξει το καταστατικό που διέπει την Fed. Για παράδειγμα, ο νόμος Dodd-Frank περί ρύθμισης της Wall Street και προστασίας των καταναλωτών περιόρισε τις εξουσίες της Fed, απαιτώντας από την κυβέρνηση να ελέγξει τα δάνεια της Fed κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Επίσης, απαίτησε από τη Fed να δημοσιοποιήσει τις τράπεζες που έλαβαν δάνεια. Το ΔΣ της Fed είναι ανεξάρτητο όργανο και οι αποφάσεις του δεν προϋποθέτουν έγκριση από τον πρόεδρο ή απο το Κογκρέσσο.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι η Fed δεν χρηματοδοτείται από το Κογκρέσσο. Τα κεφάλαιά της προέρχονται από τις επενδύσεις της. Λαμβάνει τόκους από τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου που αποκτά στην ελεύθερη αγορά και από επενδύσεις σε συνάλλαγμα. Οι τράπεζές της παρακρατούν τέλη για υπηρεσίες προς άλλες εμπορικές τράπεζες, όπως εκκαθάριση επιταγών και μεταφορές κεφαλαίων. Η Fed λαμβάνει επίσης τόκους από δάνεια που χορηγεί στις τράπεζές της και χρησιμοποιεί αυτά τα κεφάλαια για να πληρώσει τους λογαριασμούς της και μεταφέρει οποιοδήποτε “κέρδος” στο Υπουργείο Οικονομικών.
Οι 12 περιφερειακές τράπεζες της Fed μοιάζουν με ιδιωτικές τράπεζες. Αποθηκεύουν ρευστό, ελέγχουν τις διαδικασίες και χορηγούν δάνεια στις ιδιωτικές τράπεζες εντός της δικαιοδοσίας τους. Για να είναι μέλος του συστήματος Fed μια τράπεζα πρέπει να κατέχει μετοχές στις 12 τράπεζες. Οι μετοχές αυτές διαφέρουν από τις μετοχές μιας ιδιωτικής εταιρείας, καθώς δεν είναι διαπραγματεύσιμες. Οι μέτοχοι πληρώνουν μερίσματα που ορίζονται από το νόμο στο 6% και επιστρέφουν τα κέρδη στο Υπουργείο Οικονομικών.
Η Fed μπορεί να κάνει τη δουλειά της μόνο όταν προστατεύεται από πολιτικές επιρροές. Πρέπει να είναι ελεύθερη να αποφασίζει, ειδικά για τον πληθωρισμό. Δεν μπορεί να το κάνει αυτό, όταν οι διοικητές της έχουν την ανασφάλεια της απόλυσης. Οι διοικητές της είναι σεβαστοί ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι με γνώση των δημόσιων οικονομικών, των χρηματοδοτήσεων και του τραπεζικού τομέα. Είναι συνηθισμένοι σε ένα περιβάλλον όπου οι ιδέες συζητούνται και αξιολογούνται ορθολογικά. Εάν η Fed επηρεαζόταν από πολιτικούς, δεν θα μπορούσε να προσελκύσει ανθρώπους τέτοιου επαγγελματικού επιπέδου. Η Fed παραμένει όμως υπόλογη στο λαό και στο Κογκρέσσο και είναι διαφανής ως προς τις ενέργειές της. Πρέπει επίσης να γνωστοποιεί τους λόγους των ενεργειών της, μέσω τακτικών και λεπτομερών εκθέσεων. Οι διοικητές και τα μέλη του ΔΣ της Fed καταθέτουν τακτικά στο Κογκρέσσο και υποβάλλουν αναλυτικές εκθέσεις νομισματικής πολιτικής δύο φορές το χρόνο.
Η κύρια λειτουργία της Fed είναι η διαχείριση του πληθωρισμού. Κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης εφάρμοσε εργαλεία αποτροπής της ύφεσης, μείωσης της ανεργίας και οικονομικής ανάπτυξης. Ο καθορισμός χαμηλών επιτοκίων ονομάζεται «επεκτατική νομισματική πολιτική», δίνοντας ώθηση στην οικονομία. Εάν η οικονομία υπερθερμανθεί δημιουργείται πληθωρισμός. Η αύξηση των επιτοκίων ονομάζεται «περιοριστική νομισματική πολιτική». Επιβραδύνεται η οικονομική ανάπτυξη, καθιστώντας τα δάνεια ακριβότερα και περιορίζοντας την προσφορά χρήματος. Καθώς η ζήτηση ελαττώνεται, οι επιχειρήσεις μειώνουν τις τιμές, δημιουργώντας αποπληθωρισμό, γεγονός που μειώνει περαιτέρω τη ζήτηση, διότι οι καταναλωτές καθυστερούν τις αγορές αναμένοντας να μειωθούν περαιτέρω οι τιμές.
Η δράση της Fed είναι άμεση στις δύσκολες στιγμές. Για την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Fed αγόρασε υποθήκες και στεγαστικά χρεόγραφα απευθείας από τις τράπεζες για να αντλήσει ρευστότητα, κινήσεις γνωστές ως «ποσοτική χαλάρωση». Όπως εύκολα γίνεται κατανοητό, ο σύνθετος ρόλος της είναι καταλυτικός για την παγκόσμια οικονομία.
