«Force-field Analysis» για εταιρείες και εργαζόμενους σε περιόδους αλλαγής – τεχνική coaching
Η «Ανάλυση Δυνάμεων Περιβάλλοντος» ή αλλιώς η «Force-Field Analysis» δημιουργήθηκε το 1951 από τον ψυχολόγο Kurt Lewin, γνωστό για τη συμβολή του στην κοινωνική, οργανωτική και εφαρμοσμένη ψυχολογία. Με τον συγκεκριμένο όρο ο ίδιος προσπάθησε να προσδιορίσει την ανάλυση των ενεργειών ενός ατόμου, οι οποίες εξαρτώνται από ένα σύνολο δυνάμεων που επενεργούν στο περιβάλλον του. Η ανάλυση αυτή έκτοτε χρησιμοποιείται ευρέως έχοντας ως στόχο τη λήψη αποφάσεων, κυρίως στην οργάνωση και στην εφαρμογή προγραμμάτων σε περιόδους αλλαγών των επιχειρήσεων. Είναι ένας δοκιμασμένος τρόπος για την αξιολόγηση των δυνάμεων που επηρεάζουν την αλλαγή, οι οποίες μπορούν τελικά να αναβαθμίσουν την οργάνωση. Παρατηρώντας το σύστημα που περιβάλλει την αλλαγή, μας βοηθά να την οδηγήσουμε προς την κατεύθυνση που θέλουμε να μετακινηθεί. Επομένως, η «Ανάλυση Δυνάμεων Περιβάλλοντος» παραμένει ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο και για ατομική χρήση. Κι αυτό διότι, βοηθά στη συνολική αξιολόγηση και κατανόηση των διαφορετικών δυνάμεων που ενεργούν πάνω σε οποιοδήποτε θέμα.
Σε περίπτωση που το εφαρμόσετε σε μία ομάδα ανθρώπων, φροντίστε πριν από τη συνάντησή σας, να σχεδιάσετε μία εικόνα μιας πιθανής αλλαγής στη μέση ενός μεγάλου φύλλου χαρτιού ή ενός πίνακα. Μπορείτε να σχεδιάσετε μια κυριολεκτική αναπαράσταση (π.χ. μια μονάδα παραγωγής) ή μια πιο αφηρημένη (π.χ. μια εικόνα παραβολής). Στο πάνω αριστερό μέρος της σελίδας, γράψτε τη φράση “Δυνάμεις υπέρ της αλλαγής” και στην επάνω δεξιά πλευρά γράψτε τη φράση “Δυνάμεις κατά της αλλαγής”. Σχεδιάστε βέλη και στις δύο πλευρές που να δείχνουν προς τη μέση της εικόνας. Σχεδιάστε τα με αρκετά μεγάλη απόσταση μεταξύ τους για να έχετε περιθώριο να γράψετε τα σχόλιά σας. Όταν συγκεντρωθεί η ομάδα, εισαγάγετε το θέμα της αλλαγής και εξηγήστε ότι ο στόχος της άσκησης «Ανάλυση Δυνάμεων Περιβάλλοντος» αποσκοπεί στην αξιολόγηση της σκοπιμότητας αυτής της αλλαγής. Αναλύστε έπειτα την εικόνα για να βεβαιωθείτε ότι όλοι οι συμμετέχοντες έχουν σαφείς οδηγίες.
Αρχικά περιγράψτε την τρέχουσα κατάσταση και τον τρόπο που θα επιθυμούσατε να αλλάξει στο μέλλον. Αναλογιστείτε τι θα συμβεί αν δεν προβείτε σε καμία ενέργεια για αλλαγή.
Ζητήστε από κάθε μέλος της ομάδας, μέσα σε 5’-10’, να σημειώσει μόνο του τα στοιχεία που οδηγούν προς αυτήν. Στη συνέχεια, ζητήστε -μέσα σε 5’-10’- να σημειώσει μόνο τα στοιχεία που την περιορίζουν. Καταγράψτε όλες τις κινητήριες και όλες τις περιοριστικές δυνάμεις της επιθυμητής αλλαγής. Σχεδιάστε μια κλίμακα με εύρος από το 1 έως το 5, όπου 1 σημαίνει ότι η δύναμη είναι ασθενής και 5 σημαίνει ότι η δύναμη είναι ισχυρή. Ζητήστε τους να αναλογιστούν κάθε ιδέα «υπέρ» της αλλαγής, συζητήστε τις κινητήριες δυνάμεις και γράψτε δίπλα τον αντίστοιχο αριθμό, αξιολογώντας έτσι την κάθε ιδέα ξεχωριστά. Αντίστοιχα, ζητήστε από τα μέλη της ομάδας να αναλογιστούν κάθε ιδέα «κατά» της αλλαγής, συζητήστε τις περιοριστικές δυνάμεις και σημειώστε δίπλα την αντίστοιχη βαθμολόγηση.
Συγκεντρώστε όλες τις ιδέες “υπέρ της αλλαγής” και σημειώστε τες όλες μαζί. Με τη συνεργασία των υπολοίπων, ταξινομήστε και ομαδοποιήστε τις ιδέες αυτές με βάση τη μεταξύ τους σχέση. Για παράδειγμα, σχόλια όπως “Αδυναμία παραγωγής με το τρέχον κόστος”, “Οι πρώτες ύλες κοστίζουν πολύ ακριβά” και “Υπερβολικές δαπάνες παραγωγής” συσχετίζονται μεταξύ τους. Δημιουργήστε με τον ίδιο τρόπο διαφορετικές ομάδες, έως ότου συγκεντρώσετε την πλειοψηφία των σχολίων. Αφού ολοκληρωθεί η δραστηριότητα ταξινόμησης, ξεκινήστε μια ομαδική συζήτηση για να δώσετε έναν τίτλο σε κάθε ομάδα. Για παράδειγμα, μια γενική κατηγορία για το προηγούμενο παράδειγμα μπορεί να είναι “Μη βιώσιμο κόστος”. Στη συνέχεια γράψτε αυτούς τους τίτλους στα βέλη του κύριου πίνακά σας. Αφού συμπληρώσετε όλους τους τίτλους των υποκατηγοριών, εστιάστε στις βαθμολογίες τους, σημειώστε τον μέσο όρο της κάθε κατηγορίας και γράψτε τον αριθμό δίπλα στο ανάλογο βέλος. Έπειτα, συζητήστε και προσδιορίστε τις δυνατότητες βελτίωσης που μπορεί να υπάρχουν για κάθε κατηγορία.
Επαναλάβετε τα ίδια βήματα για όλες τις ιδέες “κατά της αλλαγής” σημειώστε τες αντίστοιχα και προσδιορίστε τις δυνατότητες βελτίωσης που μπορεί να έχουν. Συνοψίστε τα συνολικά ευρήματα με την ομάδα, συμπεριλαμβανομένων των αριθμητικών συνόλων και συζητήστε αν όντως πρέπει να προχωρήσετε προς την αλλαγή και υπό ποιες προϋποθέσεις.
Συγγραφέας κειμένου: Ιωάννα Κόπτση
