H έννοια της επιχειρηματικής ηθικής
Στις σύγχρονες βιομηχανικές και μετα-βιομηχανικές κοινωνίες, πέραν του ατόμου, της οικογένειας και της «φυλής», ένα νέο κοινωνικό «δεδομένο» αρχίζει να διαδραματίζει καθοριστικό πολιτιστικό ρόλο: η επιχείρηση. Ως επιχείρηση νοούμε ένα σύνολο ενεργειών και διαδικασιών, ένα συνδυασμό συντελεστών παραγωγής, την ανάληψη κινδύνων και την ικανοποίηση πραγματικών αναγκών, μέσω των οποίων επιτυγχάνονται συγκεκριμένοι στόχοι, όπως το κέρδος, ο πλούτος και η ευημερία.
Επιχειρηματικές δραστηριότητες δημιούργησαν τη ναυτιλία, τη χημειοθεραπεία, τη γραφομηχανή και το διαδίκτυο. Η ενεργειακή επάρκεια βασίζεται σε επιχειρήσεις. Στον 21ο αιώνα εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο οι άνθρωποι, οι θεσμοί, η οικογένεια και τα οργανωμένα κράτη. Όμως η επιχείρηση καθιερώνεται πλέον ως καθοριστικό όχημα κοινωνικής ανέλιξης, τεχνολογικής ανάπτυξης, διακρατικών ισορροπιών, εκπαίδευσης, προόδου και πλούτου. Όπως σε παλαιότερες εποχές ένα σωστά δομημένο και προσαρμοζόμενο νομικό πλαίσιο αποτελούσε προϋπόθεση ενός ομαλού κοινωνικού γίγνεσθαι, έτσι και η σύγχρονη επιχείρηση οφείλει να έχει κοινωνικά αποδεκτές διαδικασίες, ή καλύτερα, μία επιχειρηματική ηθική διατυπωμένη με συνέπεια, σοβαρότητα και κοινωνική συμβατότητα.
Με την έννοια «επιχειρηματική ηθική» (business ethics) εννοούμε την πολιτική και τις πρακτικές που υιοθετεί μία επιχείρηση στο εταιρικό της περιβάλλον και στην ευρύτερη κοινωνία, ώστε να προάγεται παράλληλα με το επιχειρηματικό κέρδος, το κοινωνικό συμφέρον, η πρόοδος και η δημιουργικότητα. Η επιχειρηματική ηθική είναι ουσιαστικά η εφαρμοσμένη επαγγελματική δεοντολογία.Ισχύει για όλες τις πτυχές της επιχειρηματικής συμπεριφοράς, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά και αντανακλά τη φιλοσοφία και τους θεμελιώδεις επιχειρηματικούς σκοπούς.
Η επιχειρηματική ηθική συναρτάται και με την υστεροφημία. Η υστεροφημία αφορά τη μετά θάνατο καλή δημόσια γνώμη, είναι μια ευγενής επιθυμία και κατανοητή φιλοδοξία, εφόσον βέβαια δεν γίνεται αυτοσκοπός. Πρόκειται για τη θετική αντίληψη μιας ηθικής συμπεριφοράς, η οποία εδραιώνεται στην κοινή συνείδηση ως αποτέλεσμα των λόγων και των έργων του καθενός και ιδιαίτερα όσων κατέχουν υψηλή κοινωνική θέση, όπως οι επιχειρηματίες στη σύγχρονη εποχή. Λογικό είναι, λοιπόν, και αυτοί με τη σειρά τους να διεκδικούν μια «θέση» στην ιστορία, μέσω της επιχειρηματικής καταξίωσης, αλλά και της ηθικής. Εξάλλου, οι ηγέτες πρέπει να βλέπουν το αξίωμα τους σαν ευθύνη προς την κοινωνία, ένα καθήκον και όχι μόνο σαν σύμβολο προσωπικής φήμης και δόξας.
Σε μια πρόσφατη έρευνα η οποία επικεντρωνόταν στην καλή φήμη των επιχειρήσεων και των επιχειρηματιών, στην ερώτηση «ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την καλή φήμη ενός επιχειρηματία;», ως πρώτοι αναφέρονται η αξιοπιστία και η συνέπεια (48%), το ήθος και η εντιμότητα (45%), η έννοια του καλού εργοδότη (35%), η δημόσια εικόνα (27%), τα ποιοτικά προϊόντα (22%) και η γνώση και η εμπειρία (18%).
Οι επιχειρηματίες που θεωρούν σημαντική την υστεροφημία και οι οποίοι την επιδιώκουν με εντυπωσιακές ενέργειες, διέπονται από επιχειρηματική ηθική που διακρίνεται από εντιμότητα και έχει προσανατολισμό στον άνθρωπο. Άλλοι πάλι λειτουργούν εγωιστικά, με επιλήψιμη επιχειρηματική ηθική και εστιάζουν αποκλειστικά στο κέρδος. Οι αγαθοεργίες τους δεν έχουν πάντα αγνές προθέσεις και σκοπός τους παραμένει μόνο το κέρδος και συνεπώς η «εξαγορά» της υστεροφημίας, μη αντλώντας ικανοποίηση από την ευημερία των άλλων και προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους οδηγούνται σε πρακτικές μη συμβατές με την κλασσική έννοια της επιχειρηματικής ηθικής.
Συγγραφέας κειμένου: Ι. Νούσκας
