Η αντιληπτική τύφλωση και οι πνιγμοί στη θάλασσα
Η Ελλάδα κατέχει την έκτη θέση στους πνιγμούς μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ με το 42% των θανάτων να καταγράφεται τις μεσημεριανές ώρες. Από το 1980 έως το 2019 έχουν χάσει συνολικά τη ζωή τους στη χώρα περίπου 15.000 άτομα, πληθυσμός ίσος με αυτόν μιας μικρής πόλης. Οι περισσότεροι από τους πνιγμούς είναι «βωβοί», δεν συνοδεύονται δηλαδή από σπασμωδικές κινήσεις, φωνές ή εκκλήσεις για βοήθεια και πραγματοποιούνται στα 10 μέτρα από την παραλία. Σε κάποιες περιπτώσεις οι πνιγμοί είναι διπλοί ή τριπλοί δηλ. κάποιος, που αντιλαμβάνεται τον λουόμενο σε δυσκολία,παρεμβαίνει να τον σώσει και επειδή δεν γνωρίζει το πώς καταλήγει να χάνει και ο ίδιος τη ζωή του. Σε πολλές περιπτώσεις όμως οι πνιγμοί δεν γίνονται καν αντιληπτοί από τους υπόλοιπους λουομένους ακόμα κι αν συντελούνται σε πολύ μικρή απόσταση.
Για περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα, οι γνωστικοί ψυχολόγοι μελετούν το φαινόμενο της αντιληπτικής τύφλωσης με χαρακτηριστικό παράδειγμα το πείραμα του ψυχολόγου Daniel Simons(http://www.dansimons.com/).
Στο πείραμα που γνωστοποίησε το φαινόμενο στο ευρύ κοινό, οι συμμετέχοντες ανέλαβαν ένα συγκεκριμένο έργο: βλέποντας ένα βίντεο με παίκτες να ανταλλάσουν πάσες, έπρεπε να μετρήσουν πόσες φορές πετάνε τη μπάλα οι παίκτες με την άσπρη μπλούζα και να αγνοήσουν τις μπαλιές που ανταλλάσσουν οι παίκτες με τη μαύρη. Σε κάποια στιγμή στο βίντεο, εμφανίζεται ένας γορίλας (http://www.dansimons.com/videos.html), τον οποίο οι μισοί από τους συμμετέχοντες (42%) δεν είδαν ποτέ, ακριβώς επειδή ήταν επικεντρωμένοι στο μέτρημα. Σύμφωνα με τον Simons η αντιληπτική τύφλωση είναι βοηθητική για τον εγκέφαλό μας, γιατί μας επιτρέπει να αγνοήσουμε τους περισπασμούς περιορίζοντας τη διάσπαση της προσοχής.
Πώς όμως συνδέεται το φαινόμενο της αντιληπτικής τύφλωσης με τους πνιγμούς;
Η αντιληπτική τύφλωση μπορεί απλά να εξηγηθεί ως αποτυχία να εντοπίσει κανείς το προφανές σε κρίσιμες καταστάσεις. Τα ανθρώπινα όντα είναι κακοί παρατηρητές και κακοί επιτηρητές. Αποτυγχάνουμε να δούμε τα πιο προφανή πράγματα γιατί παρόλο που τα μάτια μας λαμβάνουν τεράστια ποσότητα οπτικών ερεθισμάτων, πολύ λίγα από τα δεδομένα αυτά στην πραγματικότητα κωδικοποιούνται ή καταγράφονται και τελικά αποθηκεύονται από τον εγκέφαλό μας, για λόγους οικονομίας. Επομένως, μπορούμε να δούμε πολλά,αλλά καταλήγουμε να αντιλαμβανόμαστε πολύ λίγα, γεγονός που αποτελεί έναν από τους κυριότερους λόγους που οι πνιγμοί συμβαίνουν μπροστά στα μάτια πολλών λουομένων, χωρίς κανείς να προλάβει να αντιδράσει.
Στην ουσία, εμείς ως ανθρώπινα όντα βλέπουμε αυτό που περιμένουμε και παράλληλα θέλουμε να δούμε. Δεν θέλουμε και δεν περιμένουμε από τους ανθρώπους να πνιγούν τόσο κοντά στην αμμουδιά ή ενώ ξέρουν κολύμπι. Η επισήμανση του φαινομένου καταδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης ναυαγοσωστών σε κάθε παραλία και σε κάθε πισίνα, καθώς είναι οι πλέον ειδικοί να σώσουν κάποιον που πνίγεται και παράλληλα το έργο τους είναι αποκλειστικά η αναγνώριση και η λύση μίας επικείμενης κρίσης.
Η επίγνωση της ύπαρξης της αντιληπτικής τύφλωσης και η προσδοκία του απροσδόκητου αυξάνει τα επίπεδα εγρήγορσης σε όσους επιτηρούν την παραλία και μειώνει τον κίνδυνο ενός πνιγμού μπροστά στα μάτια πολλών ανθρώπων που απλά δεν αντέδρασαν γιατί δεν κατάλαβαν ότι κάτι γινόταν.
