Η σημασία της μετα-επικοινωνίας
Όταν επικοινωνούμε, ενστικτωδώς αναζητούμε τα μετα-επικοινωνιακά σήματα για να αποκρυπτογραφήσουμε με ακρίβεια το μήνυμα που μεταφέρεται. Η εστίαση στη μετα-επικοινωνία προσφέρει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για τις προθέσεις του άλλου ατόμου, μειώνει τον κίνδυνο εξαπάτησης και μας επιτρέπει να διαχωρίζουμε τους φίλους από τα άτομα που είναι εχθρικά διακείμενα απέναντί μας. Αυτό συμβαίνει γιατί στην ουσία οι αναπαραστάσεις μας για τον κόσμο είναι αυτές που καθορίζουν τις πράξεις μας και όχι ο ίδιος ο κόσμος. Πολλές φορές το μήνυμα που μεταφέρεται μπορεί να είναι ξεκάθαρο ή εύκολα κατανοητό με ελάχιστα εμπλεκόμενη μετα-επικοινωνία π.χ. κάποιος νοιάζεται για εμάς και το δείχνει. Σε αντίθετη περίπτωση είναι χρήσιμο να εστιάσουμε στον τρόπο που μας αντιμετωπίζει γενικά. Αν για παράδειγμα, παρότι λέει ότι νοιάζεται δεν το δείχνει με πράξεις, βοηθάει ίσως να αναρωτηθούμε π.χ. νοιάζεται με διαφορετικό τρόπο ή έχει άλλα κίνητρα;
H μετα-επικοινωνία περιγράφεται ως «η επικοινωνία για την επικοινωνία». Περιλαμβάνει το σύνολο της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας (τόνος φωνής, γλώσσα του σώματος, χειρονομίες, έκφραση του προσώπου κ.λπ.) και ενσωματώνει παράλληλα το συναίσθημα και το όραμα της σχέσης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι άνθρωποι. Στην ουσία πλαισιώνει την επικοινωνία και μπορεί είτε να έρχεται σε αντίθεση με το αρχικό μήνυμα που μεταφέρεται είτε να το υποστηρίζει. Ο σαρκασμός, η ειρωνεία, η σάτιρα, οι μεταφορές και τα λογοπαίγνια για παράδειγμα χρησιμοποιούν τη μετα-επικοινωνία για να μεταφέρουν το πραγματικό μήνυμα.
Η μετα-επικοινωνία έχει μελετηθεί ευρέως και έχει κατά καιρούςκατηγοριοποιηθεί με διάφορους πολύπλοκους τρόπους. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘70, ο G. Bateson μέσα από τις παρατηρήσεις του σε πιθήκους που έπαιζαν σε ζωολογικό κήπο, επινόησε τον όρο για να περιγράψει τα άρρητα μηνύματα που μεταφέρονται σε αυτά που λέμε και κάνουμε. Παρατήρησε ότι όταν οι νεαροί πίθηκοι ασχολούνταν με το παιχνίδι, επεδείκνυαν μια συμπεριφορά χαρακτηριστική εχθρικής αλληλεπίδρασης – δαγκώματα, κρατήματα, στάσεις κυριαρχίας κ.λπ. και αναρωτήθηκε για τον τρόπο με τον οποίο ήταν σε θέση να μεταφέρουν το μήνυμα “δεν είμαι εχθρικός”. Αυτό θα μπορούσε να σχετίζεται με ένα στοιχείο στη γλώσσα του σώματος ή στη στάση τους ή με το γεγονός ότι είχαν τον χρόνο να διαμορφώσουν μία σχέση που στηρίζεται στη φιλικότητα και της ζεστασιά.
Η επικοινωνία συμβαίνει πάντα σε ένα πλαίσιο. Ως άνθρωποι επικοινωνούμε συνεχώς και αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν συχνές συγκρούσεις παρότι δεν το επιθυμούν, μάλλον δυσκολεύονται γιατί μεταφέρουν πολλά μηνύματα στην προσπάθειά τους να προσπαθήσουν να συνεννοηθούν μεταξύ τους ενώ παράλληλα δεν κατανοούν ο ένας τον κώδικα του άλλου. Επομένως αν εστιάσουμε μόνο στα λεκτικά μηνύματα ή στη γλώσσα του σώματος, των εκφράσεων του προσώπου και του τόνου της φωνής, χωρίς να λάβουμε υπόψη το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα η αλληλεπίδραση, περιορίζουμε σημαντικά τους διαύλους επικοινωνίας. Όταν συνειδητοποιήσουμε τη σημασία της μετα-επικοινωνίας από την άλλη βελτιώνουμε σημαντικά τις επικοινωνιακές μας δεξιότητες. Για παράδειγμα αν προσέξουμε τις αποκλίσεις μεταξύ της μετα-επικοινωνίας και της άμεσης επικοινωνίας μπορούμε πιο εύκολα να αποφύγουμε την εξαπάτηση, να αντιληφθούμε τα ψέματα, και να κατανοήσουμε τα κίνητρα των άλλων ανθρώπων. Ως εκ τούτου μας δίνεται η δυνατότητα να πλαισιώσουμε καλύτερα το μήνυμά μας ερμηνεύοντας το πιο αποτελεσματικά και να το μεταφέρουμε με συνοχή και σαφήνεια.
Διάβασε ακόμα:
Τεχνικές επικοινωνίας που βασίζονται στη γλώσσα του σώματος
Προβλήματα επικοινωνίας μέσω e-mail
