Η συσχέτιση μεταξύ του συνδρόμου απατεώνα και της επαγγελματικής εξουθένωσης
Η πανδημία έφερε πολλές αλλαγές στον τρόπο εργασίας με κυρίαρχη τη στροφή προς την εξ αποστάσεως εργασία. Σε αυτό το πλαίσιο το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout syndrome) και το σύνδρομο του απατεώνα (imposter syndrome) φαίνεται να παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις. Ο κοινός παρονομαστής μεταξύ των δύο είναι τα υψηλά επίπεδα άγχους και στρες που προκύπτουν όταν οι ικανοί εργαζόμενοι αισθάνονται ότι “προσποιούνται”. Το σύνδρομο του απατεώνα φαίνεται να συμβάλλει σημαντικά στα υψηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης και σε μια κρίση (όπως στην προκειμένη με την πανδημία της COVID-19), η επαγγελματική εξουθένωση που προκαλείται από το σύνδρομο του απατεώνα εξαπλώνεται ακόμη περισσότερο.
Το σύνδρομο του απατεώνα στην πραγματικότητα αντικατοπτρίζει ένα συγκεκριμένο μοτίβο σκέψης και την αίσθηση που έχει κάποιος ότι δεν είναι πραγματικά τόσο έξυπνος ή ικανός όσο νομίζουν οι άλλοι. Αναφέρεται σε άτομα με υψηλές επιδόσεις που έχουν συνήθως απαιτητικές καριέρες, υψηλούς στόχους και κίνητρα, φιλοδοξίες και ευθύνες και τα οποία αμφιβάλλουν για τα επιτεύγματά τους ή φοβούνται ότι θα αποκαλυφθούν ως απατεώνες. Περιγράφεται σαν ένα χρόνιο αίσθημα ανεπάρκειας και ανικανότητας, παρά τις σαφείς αποδείξεις για το αντίθετο. Περίπου το 70% των ανθρώπων έρχονται αντιμέτωποι με αυτό σε κάποιο σημείο της καριέρας τους. Αυτό συμβαίνει καθώς τα συναισθήματα αυτό-αμφισβήτησης μερικές φορές μπορεί να πυροδοτήσουν το σύνδρομο του απατεώνα.
Πώς παρουσιάζεται; Μετά από υπερβολική προετοιμασία και εφόσον επιτευχθεί ο επαγγελματικός στόχος, το άτομο αισθάνεται παροδικά ανακούφιση, ωστόσο παραμένει πεπεισμένο ότι το αποτέλεσμα δεν αντικατοπτρίζει τις πραγματικές του ικανότητες. Σε άλλες περιπτώσεις, η επιτυχία αποδίδεται αποκλειστικά στον παράγοντα της τύχης υποβαθμίζοντας και πάλι τη συμβολή της προσωπικής προσπάθειας ή των προσωπικών ικανοτήτων. Η συμπεριφορά, τα συναισθήματα και οι πεποιθήσεις που προκύπτουν δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο και συμβάλλουν στην υιοθέτηση του μοτίβου σκέψης του συνδρόμου του απατεώνα. Συνήθως το άτομο υιοθετεί παράλληλα και διάφορες στρατηγικές αντιμετώπισης που θα μπορούσαν να το αυτό-σαμποτάρουν, όπως η αναβλητικότητα ή η καταφυγή σε ανθυγιεινές συμπεριφορές. Το αποτέλεσμα μακροπρόθεσμα είναι η σωματική και ψυχολογική εξάντληση του ατόμου.
Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης προκύπτει σαν αποτέλεσμα του χρόνιου εργασιακού στρες που δεν έχει αντιμετωπιστεί σωστά. Χαρακτηρίζεται από αδυναμία συγκέντρωσης, συναισθηματική εξάντληση, περιορισμένη αίσθηση προσωπικής ολοκλήρωσης, συνεχές αίσθημα πίεσης και ενίοτε από μια ταλάντευση μεταξύ άγχους και κατάθλιψης. Παρατηρείται συχνά σε άτομα με συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασία ή χαρακτηριστικά προσωπικότητας (γνωστοί και ως τύποι του συνδρόμου του απατεώνα) καθώς τείνουν να επιδεικνύουν ένα συγκεκριμένο σύμπλεγμα συμπεριφορών και να αναλώνονται σε μη ρεαλιστικά και μη βιώσιμα πρότυπα (χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συνδρόμου του απατεώνα) που τα καθιστούν αναπόφευκτα πιο επιρρεπή στην υπερκόπωση και εν συνεχεία στην επαγγελματική εξουθένωση. Για παράδειγμα αναφέρεται σε άτομα με τελειοθηρικά χαρακτηριστικά, που εστιάζουν στις λεπτομέρειες των εργασιών που αναλαμβάνουν και καταλήγουν σε συχνές αναβολές λόγω του φόβου αποτυχίας ή άτομα που αναλαμβάνουν πολλαπλά καθήκοντα και ρόλους, κρίνουν την ανάθεση εργασιών ως αδυναμία και σπάνια αρνούνται να κάνουν κάτι που θα τους ζητηθεί από φόβο ότι θα τους κρίνουν αρνητικά.
Σε σχετικές έρευνες μάλιστα φαίνεται ότι οι νεότερες γενιές σε σχέση με τις παλαιότερες είναι πιο πιθανό να βιώσουν το σύνδρομο του απατεώνα και της επαγγελματικής εξουθένωσης, πιθανώς λόγω των αλλαγών που έχουν σταδιακά καθιερωθεί στον επαγγελματικό στίβο. Αυτό που διαπραγματεύονται πλέον οι επιχειρήσεις είναι οι τρόποι για να καταπολεμήσουν αυτά τα συνδεδεμένα σύνδρομα σε ένα περιβάλλον υβριδικού γραφείου.
Διάβασε ακόμα:
Μεταγνωστικές ερωτήσεις και πώς βοηθούν στην μάθηση;
