Η θεωρία της εργασιακής προσαρμογής
Η εργασιακή προσαρμογή είναι μια διαδικασία κατά την οποία τα άτομα ή τα περιβάλλοντα δηλαδή ο προϊστάμενος, το τμήμα ή ο οργανισμός αλλάζουν τη συμπεριφορά τους για να πετύχουν μια αντιστοιχία. Η αντιστοιχία αυτή οδηγεί στην ικανοποίηση, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στη μονιμότητα ή στο χρονικό διάστημα που ένα άτομο θα παραμείνει στην εργασία. Το μοντέλο της εργασιακής προσαρμογής αντικατοπτρίζει τη συνεχή διαδικασία της προσαρμογής στην εργασία μεταξύ ατόμου-περιβάλλοντος. Το διαμόρφωσαν οι Lofquist & Dawis (1984) και βασίστηκε στα ευρήματα του προγράμματος προσαρμογής στην εργασία της Μινεσότα που ξεκίνησε το 1957. Τις τελευταίες δεκαετίες, η θεωρία έχει υποστεί αρκετές αναθεωρήσεις και βελτιώσεις και χρησιμοποιείται κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς.
Η θεωρία της εργασιακής προσαρμογής (Theory of Work Adjustment-TWA) υποστηρίζει ότι οι εργαζόμενοι και τα περιβάλλοντα μεταβάλλονται συνεχώς μέχρι να επιτευχθεί επαγγελματική ικανοποίηση. Αυτό σημαίνει ότι ο εργαζόμενος χρησιμοποιεί με επιτυχία και ευχαρίστηση τις δεξιότητές του για να ολοκληρώσει τα καθήκοντα του και ταυτόχρονα το περιβάλλον προσαρμόζεται διαρκώς με στόχο την ικανοποίησή του ( π.χ. επαρκής αποζημίωση και ασφαλής εργασιακή κουλτούρα). Οι εργαζόμενοι επομένως συμβάλλουν με τις επαγγελματικές τους δεξιότητες και τα περιβάλλοντα παρέχουν τα καθήκοντα. Κάθε άτομο έχει μια εργασιακή προσωπικότητα που εκφράζεται με τις ικανότητες, τις επαγγελματικές ανάγκες και τον τύπο της προσωπικότητας του. Αντίστοιχα, τα περιβάλλοντα εκφράζονται μέσω των δεδομένων απαιτήσεων που έχουν από τους εργαζόμενους και τα εργασιακά ενισχυτικά στοιχεία (πηγές εργασιακής ικανοποίησης) που παρέχουν. Αυτή η σχέση είναι διαρκής κι έτσι τόσο το άτομο όσο και τα περιβάλλοντα θα τείνουν να προσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες, έως ότου οι δεξιότητες και τα καθήκοντα έρθουν σε συμφωνία. Τα άτομα και τα περιβάλλοντα στην ουσία παρακινούνται εγγενώς να αναπαράγουν συμπεριφορές που ανταμείβουν και να αποφεύγουν συμπεριφορές που είναι τιμωρητικές. Η εργασιακή ισορροπία επέρχεται όταν συγκεκριμένες δεξιότητες ταιριάζουν με τα αιτούμενα καθήκοντα.
Τα άτομα έχουν δύο είδη αναγκών: τις βιολογικές (π.χ. τροφή) και τις ψυχολογικές (π.χ. κοινωνική αποδοχή) που προκαλούν αντίστοιχες συμπεριφορές επαγγελματικής επιλογής. Οι βασικές αξίες που τα άτομα επιδιώκουν να ικανοποιήσουν μέσω της εργασίας σχετίζονται με τις συνθήκες που ενθαρρύνουν την πρόοδο (επίτευξη), τις συνθήκες που ενθαρρύνουν την έλλειψη άγχους (άνεση), τις συνθήκες που παρέχουν αναγνώριση και κύρος (καθεστώς), τις συνθήκες που προωθούν την αρμονία και την προσφορά προς τους άλλους (αλτρουισμός), τις συνθήκες που δημιουργούν προβλεψιμότητακαι σταθερότητα (ασφάλεια) και τις συνθήκες που αυξάνουν τον προσωπικό έλεγχο και την πρωτοβουλία (αυτονομία).
Οι βαθμοί ικανοποίησης αξιολογούνται ως βασικοί προγνωστικοί παράγοντες της πιθανότητας να παραμείνει κάποιος σε μια θέση εργασίας. Διακρίνονται σε τέσσερις καταστάσεις τις οποίες μπορούν να βιώνουν στην εργασία αντιστοίχως τα άτομα και τα περιβάλλοντα: ικανοποίηση/ικανοποίηση, ικανοποίηση/ μη ικανοποίηση, μη ικανοποίηση/ικανοποίηση, μη ικανοποίηση/ μη ικανοποίηση. Όταν δεν έχει επιτευχθεί ικανοποίηση και από τις δύο πλευρές, όπως φαίνεται στις τελευταίες τρεις συνθήκες, προωθούνται συμπεριφορές προσαρμογής για να αυξηθεί η πιθανότητα αντιστοιχίας.
Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι εργασιακής προσαρμογής.
● η ευελιξία: το κατά πόσο ένα άτομο (ή περιβάλλον) είναι διατεθειμένο να προσαρμόσει τις προσδοκίες του προκειμένου να επιτύχει εργασιακή ισορροπία. Η ευελιξία θα καθορίσει το βαθμό στον οποίο η κάθε πλευρά μπορεί να δεχτεί οποιαδήποτε έλλειψη αντιστοιχίας μεταξύ ικανοτήτων και απαιτήσεων ή/και αξιών και ενισχυτών.
● η δραστηριοποίηση: το κατά πόσο ένα άτομο (ή περιβάλλον) προσπαθεί να αλλάξει το εργασιακό περιβάλλον.
● η αντίδραση: το κατά πόσο αλλάζει ένα άτομο και μπορεί να διαφοροποιήσει τη δική του προσωπικότητα προκειμένου να προσαρμοστεί στην εργασιακή κουλτούρα. Μπορεί να περιλαμβάνει την προσπάθεια του ατόμου να αλλάξει τις συμπεριφορές, τις προσωπικές του προτεραιότητες ή τις εργασιακές του αξίες. Ομοίως, το περιβάλλον μπορεί να αλλάξει τις ανταμοιβές ή τις αρμοδιότητες ενός εργαζόμενου.
● και η επιμονή: ο βαθμός στον οποίο τα άτομα ή το περιβάλλον θα συνεχίσουν να προσπαθούν να προσαρμοστούν πριν τα παρατήσουν.
Στην πράξη, όταν δεν υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω προσαρμογής το άτομο εγκαταλείπει τη θέση εργασίας ή απολύεται.
Διάβασε ακόμα:
Η επιρροή των ταξιδιών στην ψυχολογία μας
8 λόγοι για τους οποίους ο εορτασμός των επιτυχιών στην εργασία είναι σημαντικός
