Μετατραυματική ανάπτυξη και εργασία: ο ηγετικός ρόλος
Κάθε κρίση φέρνει μαζί της πολλές δυσκολίες, συνοδεύεται συνήθως από αρνητικά συναισθήματα και έντονη αβεβαιότητα, ενώ για κάποιους ανθρώπους τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστροφικά. Η πανδημία του COVID-19 έχει αναφερθεί από πολλούς σαν ένα εν δυνάμει τραυματικό γεγονός- μερικά μόνο παραδείγματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν ανθρώπους που νόσησαν με έντονα συμπτώματα, που βίωσαν νοσηλεία, που εργάστηκαν σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, που στιγματίστηκαν ή βίωσαν πένθος-, αλλά και σαν μια αναπόφευκτη συνθήκη που δημιουργεί ένα συλλογικό τραύμα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ως ανθρώπινα όντα έχουμε την ικανότητα να ανταποκριθούμε διαφορετικά σε ένα τραυματικό γεγονός, αλλά και να επηρεαστούμε διαφορετικά από αυτό. Μπορεί για παράδειγμα να επιστρέψουμε στο σημείο που ήμασταν πριν από το γεγονός ή να εγκλωβιστούμε στα αρνητικά μας συναισθήματα, αλλά και να φανούμε ανθεκτικοί παρά τις αντιξοότητες. Το τελευταίο σχετίζεται με έναν θετικό μετασχηματισμό, μια θετική ψυχολογική αλλαγή που ονομάζεται με ψυχολογικούς όρους μετα-τραυματική ανάπτυξη (posttraumatic growth ή PTG) και υποδηλώνει την ικανότητα ενός ατόμου να ανακάμψει ή ακόμα και να εξελιχθεί μετά από μια δύσκολή ή επώδυνη ψυχική πορεία (ψυχολογικό τραύμα). Σε αυτό φυσικά συμβάλλουν τόσο προσωπικά χαρακτηριστικά (π.χ. αισιοδοξία, αυτοπεποίθηση, αυτο-αποδοχή) όσο και εξωτερικοί παράγοντες (π.χ. υποστηρικτικό δίκτυο, στενές σχέσεις).
Όταν παράλληλα συμβαίνουν αλλαγές που επηρεάζουν το εργασιακό καθεστώς, ακόμα και οι σωστές αποφάσεις μπορεί να δημιουργήσουν μια αίσθηση απώλειας, αβεβαιότητας, άγχους ή θυμού στο ανθρώπινο δυναμικό. Ο ρόλος του πραγματικού ηγέτη είναι να παραμείνει σε εκγρήγορση και με προνοητικότητα να στραφεί προς την ενδυνάμωση των υπαλλήλων και την αντιμετώπιση των αλλαγών που αναπόφευκτα έρχονται μετά από κάθε κρίση. Πιο απλά, να συμβάλλει στη θετική επιστροφή των εργαζομένων στην εργασία. Τι μπορείτε λοιπόν να κάνετε για να ενισχύσετε την μετα-τραυματική ανάπτυξη στην εργασία;
• Εξασκηθείτε σε αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας. Ακούστε με υπομονή και ενσυναίσθηση, δηλ. με κατανόηση για τη συμπεριφορά και τα κίνητρα των υπαλλήλων. Δείξτε σεβασμό και επιτρέψτε τους να πάρουν τον χρόνο που χρειάζονται για να ολοκληρώσουν τις σκέψεις τους. Εξασκηθείτε στην ενεργητική ακρόαση. Οι δικές σας σκέψεις δεν πρέπει να είναι πιο σημαντικές από αυτές του συνομιλητή σας -μην αναπτύσσετε εσωτερικό διάλογο προετοιμάζοντας τις απαντήσεις σας ή την έκβαση της συζήτησης- αλλιώς το επίπεδο της ακρόασης σας παραμένει επιφανειακό. Με την ενεργητική ακρόαση επιτρέπετε στον συνομιλητή σας να ζητήσει -αν όντως το θέλει- τη βοήθεια ή τη συμβουλή σας ή απλώς να ανακουφίσει τις ανησυχίες του μοιραζόμενος τις σκέψεις του μαζί σας. Εάν δεν δώσετε προσοχή στον καθένα ξεχωριστά, στα συναισθήματα πίσω από τα λεγόμενα, καθώς και στην έκφραση μέσω της γλώσσας του σώματος (μη-λεκτικά μηνύματα), μπορεί να χάσετε σημαντικά σημεία από αυτό που πραγματικά σας λέει κάποιος. Η καλή επικοινωνία με την ηγεσία είναι καθοριστικής σημασίας για την αίσθηση ασφάλειας των εργαζομένων. Μια κουλτούρα που προωθεί την προσοχή στον άνθρωπο πέρα από τις εργασίες και τα καθήκοντα, είναι αυτή που θα λειτουργήσει επιτυχώς παρά τις δυσκολίες της πανδημίας.
• Βοηθήστε τους υπαλλήλους να επαναπροσδιορίσουν τις προκλήσεις ως ευκαιρίες. Αναζητήστε τις θετικές συνέπειες που προκύπτουν παρά τις αντιξοότητες και εστιάστε σε αυτές. Αφού αφουγκραστείτε τις ανησυχίες που φέρνουν οι υπάλληλοι και επικυρώσετε τα αρνητικά τους συναισθήματα, προχωρήστε στην αλλαγή της οπτικής, ακολουθώντας τον ρυθμό που έχει ο καθένας. Χρησιμοποιείστε διερευνητικές ή/και καθοδηγητικές ερωτήσεις για να βοηθήσετε τον υπάλληλο να στραφεί σε θετικά κίνητρα για το μέλλον. Δημιουργήστε επίσημες πρακτικές (π.χ. μηνιαία συναντήσεις check-in που επικεντρώνονται στις ανάγκες των εργαζομένων) ή ομάδες ανάπτυξης και πάρτε πρωτοβουλίες για να ενθαρρύνετε νέες συμπεριφορές. Τέτοιες προσθήκες θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε πώς αισθάνονται οι υπάλληλοι και πώς διαχειρίζονται τις νέες συνθήκες τόσο στην εργασία όσο και στο σπίτι, ώστε να μπορείτε πιο εύκολα να παρέχετε την κατάλληλη υποστήριξη προς όφελος τόσο των υπαλλήλων όσο και της επιχείρησης.
