Μήπως έχω δυσανεξία στην αβεβαιότητα;
Ανεξάρτητα από το πόσο προβλέψιμη θεωρούμε ότι είναι η καθημερινή μας ζωή, ακόμα κι όταν ακολουθούμε μια πολύ συγκεκριμένη ρουτίνα, σχεδόν πάντα -με απόλυτη βεβαιότητα- θα συμβεί έστω και κάτι μικρό που δεν έχουμε υπολογίσει. Επειδή δεν μπορούμε όμως να προβλέψουμε το μέλλον, στην πραγματικότητα δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε βέβαιοι για το τι ακριβώς πρόκειται να συμβεί. Μπορούμε φυσικά να προβλέψουμε το ρίσκο, όχι όμως το αναπάντεχο και το αβέβαιο.
Η αβεβαιότητα επομένως είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής μας και απαιτεί έναν βαθμό ανοχής σ’ αυτά τα οποία δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Υπάρχουν φυσικά διαβαθμίσεις στον τρόπο που οι άνθρωποι αποδέχονται και αντιμετωπίζουν την αβεβαιότητα στην καθημερινότητά τους, αλλά δυστυχώς δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ικανότητά να ανέχονται την αβεβαιότητα. Οι περισσότεροι πιθανόν να αισθάνονται απλώς άβολα στο ενδεχόμενο να συμβεί κάτι αναπάντεχο, χωρίς να επηρεάζονται έντονα, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που δυσκολεύονται υπερβολικά και τείνουν να βιώνουν έντονη ανησυχία και άγχος. Αυτό το χαρακτηριστικό έχει μελετηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια και περιγράφεται ως «δυσανεξία στην αβεβαιότητα». Προκύπτει από ένα σύνολο αρνητικών πεποιθήσεων σχετικά με την αβεβαιότητα και τις επιπτώσεις της και συνεπάγεται αρνητικά συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές απέναντι σε αβέβαιες καταστάσεις και γεγονότα.
Οι άνθρωποι που τείνουν να ανησυχούν υπερβολικά, είναι πιο πιθανό να έχουν δυσανεξία στην αβεβαιότητα. Η ανησυχία θεωρείται ένας τρόπος απόπειρας πρόβλεψης της ζωής, ώστε να μην υπάρχει πιθανότητα να προκύψουν δυσάρεστες εκπλήξεις. Η ανησυχία δίνει στην ουσία την ψευδαίσθηση της βεβαιότητας, καθώς νομίζουμε ότι μας προετοιμάζει για το χειρότερο σενάριο και έτσι μας βοηθά να πιστέψουμε ότι έχουμε περισσότερο έλεγχο. Άτομα που παρουσιάζουν δυσανεξία στην αβεβαιότητα συνήθως θα προσπαθήσουν να αποφύγουν καταστάσεις που φαντάζουν αβέβαιες ή ασαφείς ή θα χρησιμοποιήσουν στρατηγικές για να προσπαθήσουν να τις ελέγξουν ή να τις μειώσουν, ακόμα και αν το ερέθισμα είναι μικρό.
Για να καταλάβει κανείς την έννοια της δυσανεξίας στην αβεβαιότητα θα μπορούσε να φέρει στο μυαλό του τις εποχιακές αλλεργίες ή τροφικές δυσανεξίες. Οι αλλεργικές αντιδράσεις ή «αντιδράσεις υπερευαισθησίας» εμφανίζονται, όταν κάποιος εκτίθεται σε μία φαινομενικά αβλαβή ουσία που όμως προκαλεί σημαντική απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος και αντίστοιχα ο όρος δυσανεξία αναφέρεται στην ανικανότητα του οργανισμού να επεξεργαστεί ή να μεταβολίσει ορισμένα τρόφιμα π.χ. δυσανεξία στη λακτόζη. Η δυσανεξία στην αβεβαιότητα σχηματικά λειτουργεί με αντίστοιχο τρόπο, η αβεβαιότητα πυροδοτεί μια σειρά από αντιδράσεις που το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει, καθώς ο κόσμος ξαφνικά μοιάζει απειλητικός και απρόβλεπτος.
Η δυσανεξία στην αβεβαιότητα σχετίζεται με την εμφάνιση και τη διατήρηση του άγχους, με περισσότερη ανησυχία για διφορούμενες καταστάσεις και ανεπιθύμητες αρνητικές σκέψεις. Τα παραπάνω, συμβάλλουν στο να υιοθετήσει κανείς δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως συμπεριφορές ασφάλειας (π.χ. αναζήτηση επιβεβαιώσεων, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ελέγχου) ή τακτικές αποφυγής (π.χ. αναβλητικότητα, αναποφασιστικότητα), που μειώνουν μόνο προσωρινά την ανησυχία και τον φόβο προσφέροντας στιγμιαία ανακούφιση, αλλά μακροπρόθεσμα οδηγούν σε έντονη ψυχική επιβάρυνση. Συμπεριφορές που μπορεί να υποδηλώνουν δυσανεξία στην αβεβαιότητα συνήθως απαιτούν πολύ χρόνο και ενέργεια, για παράδειγμα:
• Ανησυχούμε πολύ για πράγματα ακόμα κι αν οι πιθανότητες να συμβούν είναι ελάχιστες.
• Ζητάμε συνέχεια διαβεβαίωση από άλλους ότι όλα θα είναι εντάξει ή ψάχνουμε πολλές πληροφορίες πριν λάβουμε μια απόφαση, ακόμα κι αν αφορά ένα σημαντικό ζήτημα.
• Κάνουμε διπλό έλεγχο με κάθε ευκαιρία π.χ. ξαναδιαβάζουμε τα e-mail που πρόκειται να στείλουμε ακόμα και για απλά θέματα.
• Δεν αναθέτουμε εύκολα εργασίες σε άλλους π.χ. ακόμα και δουλειές του σπιτιού, επειδή δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι θα γίνουν σωστά αν δεν τις έχουμε κάνει εμείς.
• Αναβάλλουμε ή αποφεύγουμε ανθρώπους, μέρη ή καταστάσεις λόγω ανασφάλειας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που ανέχονται την αβεβαιότητα μαθαίνουν ότι ακόμα κι αν συμβούν άσχημα πράγματα, μπορούν να τα αντιμετωπίσουν. Η ανοχή στην αβεβαιότητα δεν είναι ένδειξη αποτυχίας ή αδυναμίας ελέγχου και μπορεί κανείς να εκπαιδευτεί και σταδιακά να τη μετριάσει, ξεκινώντας από μικρά καθημερινά πράγματα.
Διάβασε ακόμα:
