Μοντέλο λήψης αποφάσεων έξι βημάτων
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι μια δυναμική διαδικασία, καθώς επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες και απαιτεί την κινητοποίηση μιας σειράς δεξιοτήτων. Η λήψη ηθικών αποφάσεων απαιτεί ευαισθησία στις ηθικές επιπτώσεις των προβλημάτων και χρειάζεται πρακτική εξάσκηση. Ορισμένες φορές, συνήθως όταν τα προβλήματα που προκύπτουν δεν σχετίζονται άμεσα με ζητήματα δεοντολογίας, η ηθική συνιστώσα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων δεν αξιολογείται λεπτομερώς και αυτό δημιουργεί δυσκολίες στην επικοινωνία και τη συνεργασία.
Το μοντέλο των έξι βημάτων ενσωματώνει την ηθική συνιστώσα διευκολύνοντας την λήψη κατάλληλων και αποτελεσματικών αποφάσεων και μπορεί να αξιοποιηθεί σε ποικίλα επαγγελματικά περιβάλλοντα. Πέρα από τις δομές που διαθέτουν επίσημες διαδικασίες λήψης αποφάσεων με επιτροπές και κατανομή αρμοδιοτήτων, το μοντέλο των έξι βημάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ανεπίσημα είτε ως προσωπικό εργαλείο τεκμηρίωσης στο χώρο εργασίας είτε ατομικά από μέλη ομάδων.
Το πρώτο βήμα περιλαμβάνει τον προσδιορισμό του ηθικού διλλήματος και αυτό προϋποθέτει την πλήρη επίγνωση του προβλήματος. Το πρόβλημα χρειάζεται να διατυπωθεί συνοπτικά και με σαφήνεια.
Στο δεύτερο βήμα γίνεται η συλλογή των πληροφοριών που σχετίζονται με το πρόβλημα. Οι πληροφορίες συλλέγονται από διαφορετικές πηγές και περιλαμβάνει περιγραφές που σχετίζονται τόσο με τα γεγονότα και την έκβαση τους αυτή καθαυτή, όσο και με πληροφορίες που αφορούν στις αξίες των εμπλεκόμενων μερών.
Στο τρίτο βήμα στόχος είναι να αξιοποιηθούν και να μελετηθούν όλες οι πιθανές λύσεις και εναλλακτικές που θα μπορούσαν να προταθούν. Αυτό προϋποθέτει την αξιοποίηση πολλών ιδεών και τη σφαιρική εκτίμηση της κατάστασης μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Η καταγραφή των διαφορετικών λύσεων και επιλογών αποτελεί κομβικό σημείο. Η διαδικασία λήψης ηθικών αποφάσεων απαιτεί την εξέταση όλων των διαθέσιμων επιλογών, την εξάλειψη των ανήθικων απόψεων και την επιλογή της καλύτερης ηθικής εναλλακτικής λύσης.
Στο τέταρτο στάδιο είναι χρήσιμο να δημιουργηθούν λίστες υπέρ και κατά. Κάθε εναλλακτική λύση χρειάζεται να περιγραφεί με σαφήνεια ως προς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της. Στόχος είναι να αξιολογηθούν οι διαφορετικές εναλλακτικές σε συνάρτηση με τις ηθικές αρχές και αξίες, όπως π.χ. την αυτονομία, τη δικαιοσύνη, την ειλικρίνεια, την εμπιστευτικότητα, τη συναίνεση κ.τλ. Μπορεί στην τελική απόφαση να αξιοποιηθεί μόνο μία ή και περισσότερες ηθικές αρχές. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται να καταγραφεί ο τρόπος με τον ποιον η κάθε εναλλακτική παραβιάζει ή την προστατεύει την εκάστοτε ηθική αρχή. Η τελική καθοδήγηση σε σχέση με τη λήψη της ασφαλέστερης απόφασης μπορεί να προκύψει σε συνδυασμό με τις προϋποθέσεις ενός γενικού κώδικα δεοντολογίας που ταιριάζει με το πλαίσιο. Μπορούμε για παράδειγμα να αξιολογήσουμε την εκάστοτε λύση με ερωτήσεις που σχετίζονται με διαφορετικές προσεγγίσεις.
• Ωφελιμιστική προσέγγιση: Ποια απόφαση θα αποφέρει το μεγαλύτερο όφελος και θα προκαλέσει τη μικρότερη ζημία;
• Προσέγγιση των δικαιωμάτων: Ποια απόφαση σέβεται τα δικαιώματα όλων όσων έχουν συμφέρον;
• Προσέγγιση της δικαιοσύνης: Ποια απόφαση αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ισότιμα;
• Προσέγγιση του κοινού καλού: Ποια απόφαση εξυπηρετεί την κοινότητα στο σύνολό της;
Η τελική λήψη της απόφασης επηρεάζεται από το πλήθος των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων της κάθε επιλογής. Σε αυτό το στάδιο, μετά την αξιολόγηση των διαφόρων εναλλακτικών γίνεται η λήψη της πιο γόνιμης λύσης. Ερωτήσεις που μπορούμε να θέσουμε σε αυτό το στάδιο σχετίζονται με τα πιθανά αποτελέσματα της απόφασης και τις επιδιωκόμενες και μη συνέπειες.
Το έκτο βήμα σχετίζεται με την εφαρμογή της απόφασης και απαιτεί δράση.Το μοντέλο των έξι βημάτων ολοκληρώνεται με την λήψη της απόφασης.
Διάβασε ακόμα:
Ο έξυπνος Χανς. Το πιο έξυπνο άλογο του κόσμου ή όχι;
Αντιμετώπιση αργοπορημένων ασθενών
