Πως η διάχυση της ευθύνης στις ομάδες αποδυναμώνει την αίσθηση της ατομικής ευθύνης
Η διάχυση της ευθύνης στις ομάδες είναι αναμενόμενη και επιθυμητή για να επιτευχθεί ένας στόχος, με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και λιγότερα λάθη. Κάποιες φορές όμως είναι η αιτία της απάθειας και της αποδόμησης της ατομικής ευθύνης.
Το φαινόμενο του αμέτοχου θεατή – Το φαινόμενο Τζενοβέζε
Το φαινόμενο Τζενοβέζε ή αλλιώς το φαινόμενο του αμέτοχου θεατή, μελετήθηκε μετά από ένα τραγικό συμβάν το οποίο έλαβε χώρα το 1964. Στις 13 Μαρτίου εκείνης της χρονιάς η Κάθριν Τζενοβέζε είχε μόλις τελειώσει τη βάρδια της στο μπαρ που δούλευε. Λίγο πριν φτάσει στο σπίτι της ένας άγνωστος άντρας την πλησίασε και τη μαχαίρωσε στην πλάτη. Η Κάθριν άρχισε να φωνάζει ζητώντας βοήθεια και μία φωνή ακούστηκε «άσε ήσυχο το κορίτσι», καθώς τα φώτα στις διπλανές οικοδομές άρχισαν να ανάβουν το ένα μετά το άλλο. Ο δράστης ακούγοντας τη φωνή απομακρύνθηκε και η Κάθριν σύρθηκε μέχρι την είσοδο ενός καταστήματος όπου βρήκε καταφύγιο. Δυστυχώς όμως κανένας από τους γείτονες που άκουσαν τη φασαρία δεν κινήθηκε να τη βοηθήσει και λίγο αργότερα ο δράστης επανήλθε και συνέχισε να μαχαιρώνει την Κάθριν η οποία άρχισε πάλι να ουρλιάζει. Ο δράστης απομακρύνθηκε για άλλη μια φορά, όμως και πάλι κανείς από τους γείτονες δεν βγήκε έξω για να βοηθήσει το αιμόφυρτο κορίτσι. Λίγο αργότερα ο κακοποιός επανήλθε βίασε την Κάθριν, και έκλεψε 49 δολάρια που βρήκε πάνω της. Έφυγε ανενόχλητος με το κορίτσι να ξεψυχά λίγο αργότερα, μόνη και αβοήθητη.
Το απίστευτο αυτό γεγονός τράβηξε την προσοχή των κοινωνικών ψυχολόγων John Darley και Bibb Latane οι οποίοι πραγματοποίησαν μία σειρά πειραμάτων για να μελετήσουν το φαινόμενο κατά το οποίο παρατηρείται έλλειψη πρωτοβουλίας όταν πολλά άτομα μαζί γίνονται μάρτυρες μίας κρίσης. Σύμφωνα με τα πορίσματα των ερευνητών, όταν κάτι συμβαίνει τότε ακολουθεί μία σειρά σημαντικών αποφάσεων οι οποίες πρέπει να ληφθούν:
• Το πρώτο βήμα είναι να παρατηρήσει κάποιος το πρόβλημα
• Το επόμενο βήμα είναι να αποφασίσει αν αυτό που παρατηρεί είναι επείγον ή όχι
• Ακολουθεί το πιο σημαντικό βήμα σε αυτήν τη διαδικασία σκέψης. Η απόφαση της δράσης
• Στη συνέχεια το άτομο πρέπει να επιλέξει τις ενέργειές του
• Τέλος, το άτομο δρα
Στο καθεστώς του επείγοντος αυτές οι αποφάσεις πρέπει να γίνουν γρήγορα παρά τις ελλιπείς πληροφορίες (ποιος κινδυνεύει, πόσο κινδυνεύει, από ποιον κλπ) το stress, τον φόβο και την αίσθηση κινδύνου. Αν το θύμα είναι κάποιος που ξέρουμε ή αν έχουμε οπτική επαφή με το θύμα είναι περισσότερο πιθανό να λάβουμε αυτές τις αποφάσεις ακαριαία.
Δυστυχώς όμως, όσο αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων κατά τη διάρκεια ενός επείγοντος περιστατικού τόσο διαχέεται η ατομική ευθύνη. Όταν κάποιος είναι μόνος του σε ένα επείγον περιστατικό είναι περισσότερο πιθανό να δράσει, αλλά όταν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι αισθάνεται λιγότερο υπεύθυνος και είναι εύκολο να μείνει αμέτοχος θεατής παραχωρώντας την ευθύνη σε κάποιον άλλο.
Το θετικό συμπέρασμα που προέκυψε από τις έρευνες των δύο μελετητών είναι ότι, όταν κάποιος ενημερωθεί για τη διάχυση της ευθύνης, την επόμενη φορά που θα βρεθεί αντιμέτωπος μ’ ένα επείγον περιστατικό είναι πιο πιθανό να αναλάβει πρωτοβουλία και να συμπαρασύρει και άλλους θεατές προς την κατεύθυνση της δράσης και της παροχής βοήθειας.
