Πως το φαινόμενο mobbing καταστρέφει την σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων
Το φαινόμενο mobbing περιλαμβάνει την συναισθηματική κακοποίηση των εργαζομένων στον χώρο εργασίας τους και αποτελεί ένα γεγονός εξαιρετικά ψυχοφθόρο για αυτόν που το υφίσταται. Το άτομο οδηγείται σε μια αβοήθητη, ανυπεράσπιστη θέση στην οποία καθηλώνεται, βιώνοντας αισθήματα βαθιάς κοινωνικής απόρριψης και δυστυχίας μέχρι του σημείου να αρχίσει να εμφανίζει σημάδια ψυχικής ασθένειας. Ο Σουηδός ψυχολόγος Leymann που ασχολήθηκε κατά βάση με το φαινόμενο mobbing και τη μελέτη του έκανε λόγο για «…ψυχικά εργασιακά τραύματα με πολυδιάστατες και βαθιές συνέπειες.»
Τα είδη του mobbing είναι δύο καθώς η ψυχολογική κακοποίηση στον χώρο εργασίας μπορεί να είναι οριζόντια ή κάθετη. Με την οριζόντια συναισθηματική βία εννοούμε την παρενόχληση από συναδέλφους σε συνάδελφο και πιθανόν αυτή προέρχεται είτε από συναισθήματα ζήλειας ,είτε από δυσκολία αποδοχής είτε από προσωπικές εχθρότητες. Με την κάθετη συναισθηματική βία εννοούμε την παρενόχληση που δέχεται ο εργαζόμενος από τον προϊστάμενό του ο οποίος μπορεί να διοικεί με τρόπο τυραννικό ή διεστραμμένο.
Τα συμπτώματα mobbing στην υγεία των εργαζομένων αρχίζουν να εμφανίζονται σταδιακά καθώς τα άτομα αυτά στοχοποιούνται και επικρίνονται συνεχώς για ασήμαντα λάθη χωρίς να έχουν τη δυνατότητα αιτιολογίας των πράξεων τους. Οι εργασίες τους λογοκρίνονται ή υποκλέπτονται, ενώ τα άτομα βιώνουν απόρριψη, απομόνωση και επιβάρυνση με υπερβολικά ή υποτιμητικά καθήκοντα. Στα πλαίσια ενός τέτοιου αρνητικού και μη παραγωγικού εργασιακού κλίματος, τα άτομα κατακλύζονται από συναισθήματα θυμού, ντροπής, αμφισβήτησης και ανικανότητας. Η έκφραση αυτών των συναισθημάτων μπορεί να γίνει αντιληπτή με την εμφάνιση ευερεθιστότητας, επιθετικής διάθεσης, αισθήματα κατάθλιψης, αγχώδους συμπτωματολογίας με δυσκολίες που προκύπτουν στη συνεργασία με τους συναδέλφους. Τα αυξημένα επίπεδα αρνητικών συναισθημάτων και ειδικά το υψηλό εργασιακό άγχος, μπορεί να προκαλέσει σωματικά προβλήματα υγείας με τα πιο συνηθισμένα να είναι οι πονοκέφαλοι, οι διαταραχές ύπνου, οι ημικρανίες, η κόπωση, οι κρίσεις πανικού ή άλλες ψυχοσωματικές εκδηλώσεις.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Υγείας αναφέρει για το mobbing ότι είναι ένας από τους σοβαρότερους βλαπτικούς παράγοντες για την υγεία των εργαζομένων. Μέσω της ψυχολογικής βίας που δέχεται ένα άτομο χάνει προοδευτικά την υπόστασή του, το σεβασμό των άλλων, την αυτοεκτίμησή του, τον ενθουσιασμό του για το αντικείμενο εργασίας, την αξιοπρέπειά του και τέλος την υγεία του.
Ο Leymann έχει εντοπίσει 45 βλαπτικές συμπεριφορές ενάντια στο θύμα, ενταγμένες σε πέντε μεγάλες κατηγορίες που αναφέρονται στην επικοινωνία, τις σχέσεις, το κοινωνικό status, την επαγγελματική θέση και την υγεία. Ενώ οι Knorz και Zapf περιέγραψαν άλλες 39 βλαπτικές συμπεριφορές, ανάμεσα στις οποίες αναφέρονται στο να σε κατηγορούν συχνά για ασήμαντες αφορμές. Τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι το να καπνίζουν μπροστά σου ενώ γνωρίζουν ότι σε ενοχλεί, στο να εξαφανίζονται ή να καταστρέφονται ξαφνικά εργαλεία χωρίς να αντικαθίστανται, να συμβαίνουν πολύ συχνοί καβγάδες και εμπλοκές βίας με τους συναδέλφους, να αισθάνεσαι αποκλεισμένος από την κοινωνική ζωή, να μην παίρνεις απάντηση σε κανένα αίτημά σου, να σε κουτσομπολεύουν για διάφορα πράγματα, να σε προσβάλλουν με σκοπό να αντιδράσεις βίαια, να σε γελοιοποιούν ή να σου αναθέτουν ξαφνικά καθήκοντα υποβιβασμένα σε σχέση με τη θέση σου και τις δεξιότητες που έχεις.
Επίσης συμπεριφορές όπως το να αισθάνεσαι ότι παρακολουθούν με λεπτομέρεια κάθε κίνησή σου, το να αμείβεσαι λιγότερο σε σχέση με άλλους συναδέλφους με κατώτερη θέση, να δέχεσαι απόρριψη προς όλες τις προτάσεις που κάνεις και το να καταλαβαίνεις ότι μπαίνοντας σε ένα χώρο εργασίας όπου βρίσκονται συνάδελφοι, οι συζητήσεις σταματάνε ξαφνικά.
Όλες αυτές οι συμπεριφορές ψυχολογικής βίας έχουν φυσικά επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων λόγω αύξησης του επιπέδου άγχους, όπως σωματικές ενοχλήσεις (ημικρανίες, πονοκέφαλοι, ταχυκαρδίες, πόνοι στις αρθρώσεις, γαστροεντερολογικές ενοχλήσεις, ίλιγγος, βήχας, επιπτώσεις στη σεξουαλικότητα, ορμονικές διαταραχές), αλλά και ψυχικές ενοχλήσεις ( αίσθημα εξάντλησης, κρίσεις πανικού, διάσπαση προσοχής, γνωστική έκπτωση, κατάθλιψη, απομόνωση, αβεβαιότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, εναντιωματικές συμπεριφορές). Οι αρνητικές επιπτώσεις εμφανίζονται και στην εργασία του ατόμου (χαμένες εργασιακές ώρες, μείωση της παραγωγικότητας, βλάβη στην ποιότητα των προϊόντων, οικονομικές βλάβες προερχόμενες από τυχόν αγωγές) αλλά και στο κοινωνικό επίπεδο (δυσκολία ένταξης του ατόμου, βλέπει τον εαυτό του στο χώρο της εργασίας «σαν παθητικό», είναι πεπεισμένος πάντα ότι δεν «φταίει» για τίποτα, πιστεύει ότι κάνει πάντα λάθος, δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, απορρίπτει κάθε ευθύνη).
Οι παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του mobbing μπορούν να γίνουν είτε στο εργασιακό περιβάλλον ενός ατόμου, είτε στο ίδιο το άτομο (ψυχοθεραπευτική παρέμβαση) με στόχο την ψυχολογική του υποστήριξη. Όσο νωρίτερα εντοπισθεί και αναφερθεί το φαινόμενο είτε από τον εργαζόμενο είτε από την επιχείρηση, τόσες περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να αντιμετωπισθεί η κατάσταση πιο αποτελεσματικά. Παρόλα αυτά ο εντοπισμός του δεν είναι πάντα τόσο εύκολος καθώς ένα άτομο πολλές φορές διστάζει να μιλήσει. Το πιο σημαντικό κομμάτι για να βοηθηθεί κάποιος είναι το να αποφασίσει να μιλήσει με το οικογενειακό του περιβάλλον για μία τέτοια κατάσταση ώστε να μπορέσουν να το υποστηρίξουν ψυχολογικά.Επιπλέον θα πρέπει να ενημερωθεί σχετικά με το νομικό πλαίσιο που έχει θεσπιστεί για τέτοιου είδους καταστάσεις ώστε να προστατεύσει το άτομο τον ίδιο του τον εαυτό.
Διάβασε ακόμα:
Mobbing – το σύνδρομο της εργασιακής παρενόχλησης
Η ψυχική κακοποίηση στην εργασία
