Ρυθμιζόμενη αγορά έναντι ελεύθερης αγοράς
Ποιοι είναι οι χειρότεροι εχθροί της ελεύθερης αγοράς; Πιθανώς (και δυστυχώς) οι θεωρητικοί «υποστηρικτές» των αγορών, οι οποίοι τείνουν να αναφέρονται σε οτιδήποτε λειτουργεί στην οικονομία ως αποτέλεσμα της κατ’ όνομα «ελεύθερης αγοράς», ενώ οτιδήποτε δεν είναι καλό δεν είναι. Αυτό δεν είναι ακριβώς έτσι. Συναλλαγές γίνονται ακόμη και όταν η αγορά δεν είναι ελεύθερη. Ακόμη και στην ΕΣΣΔ γινόταν εμπόριο, τόσο νόμιμο όσο και μαύρο. Η αγορά λειτουργεί επειδή, σε κάθε ελεύθερη συναλλαγή, όλα τα μέρη κερδίζουν, ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν ρυθμίσεις, φορολόγηση, περιορισμοί και στρεβλώσεις. Πάντα όταν οι συναλλαγές είναι εθελοντικές, όλοι οι εμπλεκόμενοι ωφελούνται. Όμως, οι συναλλαγές εξαρτώνται και επηρεάζονται πολύ από το θεσμικό πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιούνται. Με άλλα λόγια, ποιες συναλλαγές πραγματοποιούνται και ποιες όχι, εξαρτάται από το πόσο και από το πώς ρυθμίζονται και ελέγχονται οι αγορές.
Στη μαύρη αγορά γίνονται κάποιες συναλλαγές και δεν γίνονται κάποιες άλλες, επειδή είναι παράνομες και η ύπαρξή της εξαρτάται από την αποφυγή των κρατικών παρεμβάσεων. Ομοίως, π.χ., και στην υπερρυθμισμένη αεροπορική αγορά γίνονται πολλές συναλλαγές. Κανένα από αυτά τα παραδείγματα δεν ανήκει στην πραγματικά ελεύθερη αγορά, δηλαδή μια αγορά που δεν στρεβλώνεται από αυθαίρετους και κάθε λογής λογιστικούς, φορολογικούς και πολιτικούς περιορισμούς. Η «μαύρη» αγορά θα ήταν «λευκή», αν δεν είχε απαγορευτεί και θα λειτουργούσε διαφορετικά. Η αγορά των αεροπορικών μεταφορών θα λειτουργούσε πολύ διαφορετικά, εάν δεν είχαν επιβληθεί πολυάριθμοι περιορισμοί.
Ομοίως, ο τρόπος λειτουργίας της χρηματοπιστωτικής αγοράς εξαρτάται από τους μαζικούς κανονισμούς που της επιβάλλονται. Μια ελεύθερη χρηματιστηριακή αγορά θα ήταν διαφορετική από τα σημερινά κεντρικά χρηματιστήρια. Οι επιβαλλόμενοι κανονισμοί έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Φυσικά, συνήθως δεν έχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αλλά επηρεάζουν τις διαδικασίες, τους μηχανισμούς, τις πραγματικές συναλλαγές που πραγματοποιούνται και, συνεπώς, το τελικό αποτέλεσμα. Η κατάργηση (ή η προσθήκη) μιας ρύθμισης αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς. Έτσι, οι όλο και περισσότεροι και πολυπλοκότεροι κανονισμοί επηρεάζουν το αποτέλεσμα σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από αυτό που θα επετύγχαναν οι παράγοντες της αγοράς. Συνεπώς, οι ρυθμιστικές αρχές και όσοι προτείνουν διαρκώς νέους κανονισμούς και «πλαίσια λειτουργίας» θέλουν να επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας των αγορών και να ελέγχουν τα αποτελέσματα. Ο ισχυρισμός ότι δεν επηρεάζουν είναι γελοίος. Μια ρυθμιζόμενη και πολλαπλώς ελεγχόμενη αγορά δεν μπορεί ποτέ να είναι πραγματικά ελεύθερη.
Σε μια ελεύθερη αγορά, στην οποία οι συμμετέχοντες προβαίνουν εθελοντικά στο εμπόριο με τον τρόπο που θεωρούν κατάλληλο, χωρίς περιορισμούς από τρίτους (που δεν συμμετέχουν άμεσα στην συναλλαγή), δεν υπάρχουν αυθαίρετοι περιορισμοί και κανονισμοί.
Το να λέμε ότι η «μαύρη» αγορά είναι μια ελεύθερη αγορά είναι λάθος, διότι ακόμα κι αν οι συναλλαγές είναι εθελοντικές, επηρεάζονται σημαντικά από κανονισμούς (εδώ: απαγορεύσεις). Το να λέμε ότι οι αεροπορικές εταιρίες κινούνται στην «ελεύθερη αγορά» είναι εξίσου λανθασμένο – δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα ελεύθερο σε μια υπερελεγχόμενη αγορά.
Γιατί λοιπόν οι υποστηρικτές των αγορών ισχυρίζονται ότι τα επιτεύγματα της αεροπορικής βιομηχανίας οφείλονται στην «ελεύθερη αγορά»; Αποτελούν βεβαίως αποτελέσματα μιας αγοράς, αλλά μιας έντονα ρυθμιζόμενης αγοράς, στην οποία οι συντελεστές της δεν έχουν τη δυνατότητα να έχουν λόγο και να συμμετέχουν στις συναλλαγές που θα επέλεγαν. Άρα δεν πρόκειται για μια ελεύθερη αγορά.
Οι αγορές πάντα θα λειτουργούν. Αλλά τα αποτελέσματά τους διαφέρουν. Οι πολυάριθμοι και ασφυκτικοί κανονισμοί θέτουν πολλούς περιορισμούς στον τρόπο λειτουργίας τους. Υπάρχει μόνο ένα είδος ελεύθερης αγοράς, και σ΄αυτό δεν υφίστανται ανελεύθεροι υπερ-περιορισμοί. Έτσι, οι αυτοαποκαλούμενοι υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς που θεωρούν τις υπερρυθμισμένες αγορές «ελεύθερες»διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα.
