Συμπεριφορική οικονομολογία
H συμπεριφορική οικονομολογία συνδυάζει στοιχεία της οικονομίας και της ψυχολογίας για να ερμηνεύσει το πώς και γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται στον πραγματικό κόσμο. Διαφέρει από τα νεοκλασικά οικονομικά, τα οποία υποθέτουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν σαφώς καθορισμένες προτιμήσεις και λαμβάνουν καλά πληροφορημένες, ιδιοτελείς αποφάσεις με βάση αυτές τις προτιμήσεις.
Διαμορφωμένη από το έργο του Richard Thaler, μελετητή του Πανεπιστημίου του Σικάγο και βραβευμένου με Νόμπελ, η συμπεριφορική οικονομολογία εξετάζει τις διαφορές μεταξύ του τι “θα έπρεπε” να κάνουν οι άνθρωποι και του τι κάνουν στην πραγματικότητα, καθώς και τις συνέπειες αυτών των ενεργειών.
Ο τομέας της συμπεριφορικής οικονομολογίας βασίζεται σε εμπειρικές παρατηρήσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς, οι οποίες έχουν αποδείξει ότι οι άνθρωποι δεν παίρνουν πάντα αυτό που οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι θεωρούν “ορθολογική” ή “βέλτιστη” απόφαση, ακόμη και αν έχουν τις πληροφορίες και τα εργαλεία που διαθέτουν για να το κάνουν. Συχνά μάλιστα πέφτουν σε παγίδες που μπορεί να οδηγήσουν σε κακή λήψη αποφάσεων. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ελάχιστη ή υπερβολική έρευνα, την σύγχυση των απόψεων με τα γεγονότα, την αποτυχία να μάθουν από τα λάθη του παρελθόντος, την παρερμηνεία των ενδείξεων και πολλά άλλα.
Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά οικονομικά μοντέλα που αντιμετώπιζαν τους ανθρώπους ως αμιγώς ορθολογικός δρώντες ή ως ανθρώπους που κάνουν περιστασιακά τυχαία λάθη που ακυρώνονται μακροπρόθεσμα η συμπεριφορική οικονομολογία καταδεικνύει ότι η επίδραση των συναισθημάτων στη λήψη αποφάσεων είναι πολύ μεγαλύτερη απ΄όσο νομίζαμε.
Από την έρευνα των οικονομικών της συμπεριφοράς έχουν προκύψει διάφορες αρχές που έχουν βοηθήσει τους οικονομολόγους να κατανοήσουν καλύτερα την ανθρώπινη οικονομική συμπεριφορά.
• Ο ευριστικός κανόνας της διαθεσιμότητας αναφέρεται στην ιδέα ότι οι άνθρωποι βασίζονται συχνότερα σε εύκολα ανακλητές πληροφορίες, παρά σε πραγματικά δεδομένα, όταν αξιολογούν την πιθανότητα ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν ότι οι πτώσεις των αεροπλάνων ή οι φονικοί σεισμοί είναι συχνή αιτία θανάτου, αν έχουν διαβάσει για ένα τέτοιο γεγονός, αλλά τα περιστατικά αυτά είναι στην πραγματικότητα πολύ σπάνια.
• Ο περιορισμένος ορθολογισμός αναφέρεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν περιορισμένες γνωστικές ικανότητες, πληροφορίες και χρόνο και δεν κάνουν πάντα τη “σωστή” χρηματοοικονομικά επιλογή, ακόμη και αν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες που θα τους κατεύθυναν προς μια συγκεκριμένη πορεία δράσης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή δεν μπορούν να συνθέσουν τις νέες πληροφορίες γρήγορα ή επειδή δεν έχουν το χρόνο να ερευνήσουν πλήρως όλες τις επιλογές ή επειδή τις αγνοούν και αντ’ αυτού επιλέγουν να “ακολουθήσουν το ένστικτό τους”.
• Το περιορισμένο προσωπικό συμφέρον είναι η ιδέα ότι οι άνθρωποι είναι συχνά πρόθυμοι να επιλέξουν ένα λιγότερο βέλτιστο αποτέλεσμα για τους ίδιους, αν αυτό σημαίνει ότι μπορούν να υποστηρίξουν άλλους. Η φιλανθρωπική προσφορά είναι ένα παράδειγμα περιορισμένου συμφέροντος, όπως και ο εθελοντισμός. Αν και πρόκειται για κοινές δραστηριότητες, δεν καλύπτονται από τα παραδοσιακά οικονομικά μοντέλα, τα οποία προβλέπουν ότι οι άνθρωποι ενεργούν κυρίως για να προωθήσουν τους δικούς τους στόχους και τους στόχους της άμεσης οικογένειας και των φίλων τους και όχι των ξένων.
• Η περιορισμένη βούληση αποτυπώνει την ιδέα ότι, ακόμη και με δεδομένη την κατανόηση της βέλτιστης επιλογής, οι άνθρωποι συχνά προτιμούν να επιλέγουν ό,τι αποφέρει το μεγαλύτερο βραχυπρόθεσμο όφελος έναντι της σταδιακής προόδου προς έναν μακροπρόθεσμο στόχο. Για παράδειγμα, ακόμη και αν γνωρίζουμε ότι η άσκηση μπορεί να μας βοηθήσει να επιτύχουμε τους στόχους μας για τη φυσική μας κατάσταση, μπορεί να την αναβάλλουμε επ’ αόριστον, λέγοντας ότι “θα ξεκινήσουμε αύριο”.
• Η αποστροφή των απωλειών είναι η ιδέα ότι οι άνθρωποι αποστρέφονται περισσότερο τις απώλειες απ’ ό,τι ανυπομονούν για κέρδη. Για παράδειγμα, η απώλεια ενός χαρτονομίσματος 100 δολαρίων μπορεί να είναι πιο οδυνηρή από ό,τι η εύρεση ενός χαρτονομίσματος 100 δολαρίων θα ήταν θετική.
• Η πλάνη sunk-cost είναι η ιδέα ότι οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να επενδύουν σε ένα χαμένο έργο απλώς και μόνο επειδή έχουν ήδη επενδύσει σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι διακινδυνεύουν περισσότερες απώλειες.
• Η νοητική λογιστική είναι η ιδέα ότι οι άνθρωποι σκέφτονται διαφορετικά για τα χρήματα ανάλογα με τις περιστάσεις. Είναι πιο εύκολο να ξοδέψει κανείς χρήματα μέσω των πιστωτικών καρτών γιατί δεν αισθάνεται τη μείωσή τους όπως θα αισθανόταν αν ξόδευε μετρητά.
Διάβασε ακόμα:
