Συνειδητό όνειρο
Κάποια άτομα μπορούν να «εισέλθουν» σε ένα όνειρο και να έχουν πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι ονειρεύονται. Ένα συνειδητό (ή διαυγές) όνειρο ορίζεται ως ένα όνειρο κατά το οποίο το άτομο γνωρίζει ότι ονειρεύεται. Η πρώτη αναφορά συνειδητού ονείρου εμφανίζεται στην πραγματεία «Περί ύπνου και εγρηγόρσεως» του Αριστοτέλη, στην οποία περιγράφεται η αυτογνωσία κατά τη διάρκεια ενός ονείρου: «ενώ ο κοιμώμενος αντιλαμβάνεται ότι κοιμάται και έχει επίγνωση της κατάστασης ύπνου, μέσα του συνειδητοποιεί ότι ονειρεύεται».
Δεν είναι σαφές πόσα άτομα βιώνουν συνειδητά όνειρα. Ορισμένες μελέτες συγκέντρωσαν πληροφορίες σχετικά με τον επιπολασμό τους. Φαίνεται ότι το φαινόμενο είναι αρκετά συχνό. Κάποιοι μάλιστα, επιδιώκουν διαυγή όνειρα για διάφορους λόγους: ως ψυχική πρόκληση, για θεραπευτικούς σκοπούς ή ως διασκεδαστικό χόμπυ. Υπάρχουν δύο προτεινόμενες τεχνικές για την ανάπτυξη αυτής της ικανότητας, οι οποίες απαιτούν χρόνο και εξάσκηση και δεν αποδίδουν πάντα. Η πρώτη είναι να καταγράψετε τα όνειρά σας και να αναζητήσετε μοτίβα μέσα σε αυτά. Πολλά όνειρα πραγματοποιούνται σε ένα συγκεκριμένο μέρος π.χ. σπίτι, θάλασσα. Τέτοια όνειρα είναι ευκολότερα αναγνωρίσιμα. Η άλλη τεχνική είναι ο «έλεγχος της πραγματικότητας»: αμφισβητώντας τη συνείδηση κάποιου κατά τις ώρες αφύπνισης μέσω απλών δοκιμών όπως η καταμέτρηση των δακτύλων. Μόλις αυτοί οι έλεγχοι γίνουν συνηθισμένοι, ενδέχεται να συμβούν κατά τη διάρκεια ενός ονείρου, όπου τα λογικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να αλλοιωθούν -για παράδειγμα, λανθασμένη απαρίθμηση των δακτύλων. Το διαδίκτυο είναι γεμάτο συμβουλές, βίντεο, δημοσιεύσεις, ιστολόγια, μαθήματα, βιβλία, καθοδήγηση και συσκευές. Ακόμη και συμπληρώματα προτείνονται, όπως η μελατονίνη και η βιταμίνη Β6, με τον ισχυρισμό ότι βοηθούν στην επίτευξη διαυγών ονείρων.
Το ερώτημα είναι εάν το διαυγές όνειρο έχει πρακτικές εφαρμογές. Οι ερευνητές λένε ότι αυτή η εμπειρία μπορεί πραγματικά να είναι θεραπευτική. Η κύρια εφαρμογή είναι η αντιμετώπιση των εφιαλτών -ιδιαίτερα των επαναλαμβανόμενων- οι οποίοι επηρεάζουν την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Η πρακτική της εκμάθησης του συνειδητού ονείρου για να σταματήσουν οι εφιάλτες και να μην επαναλαμβάνονται ονομάζεται «θεραπεία διαυγών ονείρων». Εάν μπορεί κάποιος που έχει εφιάλτες να ανακτήσει συνείδηση κατά τη διάρκεια του εφιάλτη, τότε μπορεί να αποκτήσει έλεγχο του εαυτού του και τελικά και του ίδιου του εφιάλτη.
Για μερικούς, το διαυγές όνειρο είναι μια δημιουργική δραστηριότητα. Αντιπαραβάλλουν την εμπειρία του ονείρου με την συνειδητή βούληση. Τους κάνει ευτυχισμένους και τείνουν να ξυπνούν ικανοποιημένοι. Κάποιοι ανησυχούν για το ότι η εμπλοκή τους σε διαυγή όνειρα απαιτεί εστίαση και προσπάθεια, πράγμα που μπορεί να σημαίνει ότι δεν ξεκουράζονται αρκετά κατά τον ύπνο. Πράγματι, οι ερευνητές εκφράζουν ανησυχία ότι το συχνό διαυγές όνειρο μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή του ύπνου. Ωστόσο, οι «συνειδητοί ονειροπόλοι» δεν ανέφεραν περισσότερη κόπωση ή κακή ποιότητα ύπνου ως αποτέλεσμα των διαυγών ονείρων. Οι ειδικοί συνιστούν γενικά να αποφεύγονται τα διαυγή όνειρα από πάσχοντες από συγκεκριμένες ψυχικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια, κατά την οποία οι νοσούντες δυσκολεύονται να διακρίνουν μεταξύ ψευδαισθήσεων και πραγματικών γεγονότων. Ένα διαυγές όνειρο μπορεί όντως να επιδεινώσει τη νόσο. Άλλοι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η ενθάρρυνση των διαυγών ονείρων μπορεί να θολώσει τη γραμμή μεταξύ των ψυχολογικών ορίων ύπνου-αφύπνισης. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για το πώς μπορούν να επηρεαστούν ορισμένα ευάλωτα άτομα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βιώνουν αποσύνδεση (“dissociation”).
Τα διαυγή όνειρα μπορεί να είναι μια συναρπαστική, χρήσιμη ή ευχάριστη εμπειρία, αλλά πρέπει να αναλογισθεί κανείς γιατί να τα επιδιώξει και τι να αναμένει από αυτά πριν τα επιχειρήσει.
