Τι είναι η αντίληψη και τι περιλαμβάνει η αντιληπτική διαδικασία;
Η αντίληψη αποτελεί ίσως την πιο σημαντική γνωστική λειτουργία του ανθρώπου, αφού αποτελεί βασική προϋπόθεση για τις υπόλοιπες λειτουργίες του γνωστικού συστήματος. Έχουν δοθεί αρκετοί ορισμοί για την αντίληψη, όμως σε γενικές γραμμές αποτελεί μία διαδικασία δια μέσου της οποίας λαμβάνουμε ερεθίσματα μέσω των αισθήσεων και τα χρησιμοποιούμε για να επεξεργαστούμε τις πληροφορίες από το περιβάλλον γύρω μας. Η αντίληψη είναι διαφορετική για κάθε άνθρωπο αφού μπορεί να δέχεται τα ίδια ερεθίσματα με κάποιον άλλον αλλά τελικά να τα ερμηνεύει με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Επομένως κάθε άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί διαφορετικά το περιβάλλον γύρω του και αυτός είναι ο λόγος που ο καθένας σχηματίζει τις δικές του απόψεις και τα δικά του συμπεράσματα για τον κόσμο. Επιπλέον, αποτελεί βασική προϋπόθεση για μετέπειτα διαδικασίες όπως η μάθηση και η μνήμη.
Η αντιληπτική διαδικασία δεν είναι ενιαία αλλά αποτελεί το συνδυασμό πολλών περαιτέρω διαδικασιών. Τον πρωταρχικό ρόλο έχουν οι αισθήσεις. Η καθημερινότητά μας αποτελείται από χιλιάδες ερεθίσματα από το περιβάλλον. Αυτές οι πληροφορίες συλλέγονται και επεξεργάζονται από τις πέντε αισθήσεις, την όραση, την ακοή, την όσφρηση, τη γεύση και την αφή και δεν είναι αναπτυγμένες το ίδιο σε όλους τους ανθρώπους. Ο κάθε άνθρωπος δέχεται ερεθίσματα από τις αισθήσεις του, είτε από όλες είτε από κάποιες από αυτές, αλλά τις επεξεργάζεται με πολύ διαφορετικό τρόπο.
Το επόμενο στάδιο είναι η προσοχή. Η προσοχή αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που λαμβάνει ή όχι. Η διαδικασία της προσοχής περιλαμβάνει τις έννοιες του μεγέθους, της έντασης, της συχνότητας, της αντίθεσης, της κίνησης, της αλλαγής και του νεοτερισμού.
Πιο αναλυτικά, το μέγεθος ενός αντικειμένου παίζει σημαντικό ρόλο για το αν θα αποτυπωθεί ή όχι. Είναι σύνηθες φαινόμενο ένα μεγάλο αντικείμενο να μπορεί να αποτυπωθεί σε κάποιον πιο εύκολα, συγκριτικά με κάποιο το οποίο είναι μικρότερο και επομένως θα περάσει απαρατήρητο. Επίσης όσο πιο δυνατή είναι η ένταση ενός ερεθίσματος τόσο πιο πιθανό είναι να το προσέξει κανείς. Συνήθως αυτό παρατηρείται με ερεθίσματα που κάνουν θόρυβο και έχει παρατηρηθεί ότι οι ήχοι που είναι έντονοι γίνονται πιο εύκολα αντιληπτοί και αποτυπώνονται περισσότερο. Το ίδιο ισχύει και για ένα ερέθισμα το οποίο εμφανίζεται πιο συχνά σε σύγκριση με κάποιο άλλο το οποίο εμφανίζεται πιο σπάνια. Η αντίθεση επίσης αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα. Όταν ένα αντικείμενο ή γεγονός είναι διαφορετικό από άλλα είναι σύνηθες να τραβήξει πιο εύκολα την προσοχή και να μην περάσει απαρατήρητο. Πολύ συνηθισμένο είναι επίσης το να τραβάει την προσοχή μας ένα ερέθισμα το οποίο είναι κινούμενο από ένα άλλο στατικό ή ακόμα και κάποιο ερέθισμα με εναλλαγή, όπως μία φωτεινή επιγραφή. Τέλος ένα καινούργιο στοιχείο όπως μία νέα συσκευασία μπορεί να προσεχθεί περισσότερο από κάτι συνηθισμένο μέσα στην καθημερινότητα.
Αφού λοιπόν το ερέθισμα έχει τραβήξει την προσοχή του ατόμου στη συνέχεια ακολουθεί η ίδια η αντίληψη. Η αντίληψη αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να ερμηνεύει και να οργανώνει τις τελικές πληροφορίες που δέχτηκε με σκοπό την εξαγωγή κάποιου συμπεράσματος. Πολλές φορές όμως ο χρόνος που διαθέτει κάποιος είναι περιορισμένος με αποτέλεσμα να μη δίνεται η πρέπουσα σημασία που χρειάζεται για την επεξεργασία των πληροφοριών και το άτομο να οδηγείται σε λάθος συμπεράσματα.
