Το φαινόμενο Halo
Το φαινόμενο πρωτοπεριγράφηκε από τον ψυχολόγο Thorndike όταν μετά από έρευνες που έκανε σε στρατιωτικούς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αν αναγνωρίσουμε κάποιο θετικό χαρακτηριστικό σε κάποιον έχουμε την τάση να προεξοφλούμε ότι θα έχει και άλλα θετικά χαρακτηριστικά, χωρίς να στηριζόμαστε σε αντικειμενικά κριτήρια. Μοιάζει σαν να δημιουργούμε ένα φωτοστέφανο που καλύπτει αυτόν τον άνθρωπο και τείνουμε να επιβεβαιώνουμε την αρχική θετική μας κρίση, προσαρμόζοντας τις πληροφορίες στα ήδη δομημένα πιστεύω μας.
Ίσως τη μεγαλύτερη επιβεβαίωση του φαινομένου τη βιώνουμε όταν θεωρήσουμε κάποιον ελκυστικό. Η ελκυστικότητα ενός ανθρώπου έχει αποδειχθεί ότι θολώνει την κρίση μας γι’ αυτόν και είναι πιθανότερο να πιστέψουμε ότι έχει και άλλα θετικά χαρακτηριστικά όπως εξυπνάδα ή καλοσύνη, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε τα σημάδια που μας οδηγούν σε αρνητική κριτική και να έχουμε την τάση να δικαιολογούμε συμπεριφορές που δεν εγκρίνουμε. Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί ακόμα και σε γνωστούς εγκληματίες, οι οποίοι παρόλο που έχει αποδειχθεί η παραβατική τους συμπεριφορά, απολαμβάνουν την επιείκεια ή και σε κάποιες περιπτώσεις τον θαυμασμό άλλων ανθρώπων κυρίως επειδή είναι ελκυστικοί.
Ένα παιδί που δεν δημιουργεί προβλήματα σε μία τάξη, έχει ευνοϊκότερη αξιολόγηση στις ακαδημαϊκές του επιδόσεις από ένα παιδί που δημιουργεί προβλήματα κι έχει παρόμοιες επιδόσεις. Επιπλέον, ένας καθηγητής ή μία καθηγήτρια που είναι φιλικοί στο παιδί έχουν καλύτερες αξιολογήσεις ανεξαρτήτως από την ικανότητά τους να μεταδίδουν γνώσεις.
Το φαινόμενο Halo αποτελεί μία παγίδα που μας μπερδεύει και μας οδηγεί στην αξιολόγηση ενός μόνο χαρακτηριστικού το οποίο μας είναι σημαντικό. Δεν είναι λίγες φορές που διάσημοι καλλιτέχνες θεοποιούνται αν και η συμπεριφορά τους δεν βρίσκει σύμφωνους τους περισσότερους από τους θαυμαστές τους, π.χ. λήψη ναρκωτικών. Ακόμα κι όταν μαθαίνουμε πληροφορίες που μας ξαφνιάζουν δυσάρεστα, είναι δύσκολο να αφαιρέσουμε το φωτοστέφανο με το οποίο τους έχουμε καθαγιάσει.
Ακόμα και στην καθημερινότητά μας, ερχόμαστε συχνά αντιμέτωποι με το φαινόμενο Halo, στη δουλειά μας και στις σχέσεις μας. Είναι άπειρες οι φορές που προτιμήθηκαν άτομα περισσότερο ελκυστικά σε μία δουλειά, χωρίς να έχουν απαραίτητα περισσότερα προσόντα από τους συναδέλφους τους. Πολλές φορές επίσης ο ενθουσιασμός και μόνο ενός υπαλλήλου τον βοηθά να ανελιχθεί έναντι των συναδέλφων του, ακόμα κι αν δεν υπερτερεί στα αντικειμενικά προσόντα που απαιτούνται. Στις σχέσεις η παγίδα του φαινομένου Halo αποδεικνύεται πολύ ισχυρή. Αν θεωρείς κάποιο άτομο πολύ ελκυστικό σχεδόν πείθεις τον εαυτό σου ότι θα έχει και άλλα θετικά γνωρίσματα με αποτέλεσμα να μην είναι οι λίγες οι φορές που ακολουθεί η απογοήτευση.
Είναι σημαντικό να κατανοήσει κανείς το φαινόμενο Halo, ώστε να φροντίζει οι επιλογές και οι αξιολογήσεις του να μη στηρίζονται μόνο σε ένα χαρακτηριστικό, αλλά να προκύπτουν μετά από ενδελεχή αξιολόγηση του συνόλου των πληροφοριών. Με αυτόν τον τρόπο η αξιολόγηση θα είναι περισσότερο αντικειμενική και οι επιλογές θα είναι σε συνάφεια με τις προτιμήσεις και τις αξίες του.
