Το φαινόμενο της απλής έκθεσης
Το φαινόμενο της απλής έκθεσης (Mere Exposure Effect), γνωστό και ως αρχή της εξοικείωσης, περιγράφει την τάση των ανθρώπων να δείχνουν την προτίμησή τους σε πράγματα και ερεθίσματα (π.χ. ονόματα, ήχους, εικόνες) απλώς και μόνο επειδή είναι εξοικειωμένοι με αυτά. Ξεκίνησε να μελετάται εκτενώς κατά τη δεκαετία του ‘60 από τον Αμερικανό κοινωνικό ψυχολόγο Robert Zajonc, ο οποίος ήθελε να μελετήσει αν όντως όταν οι άνθρωποι εκτίθενται τακτικά σε κάτι, καταλήγουν να τους αρέσει. Υποστήριξε μάλιστα ότι συχνά οι άνθρωποι δεν χρειάζονται ένα θετικό αποτέλεσμα / ανταμοιβή για να τους αρέσει κάτι, αλλά αρκεί η απλή έκθεση σε αυτό.
Σύμφωνα με το φαινόμενο της απλής έκθεσης, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουμε ιδέες στις οποίες εκτιθέμεθα επανειλημμένα. Οι πρώτες φορές μάλιστα που εκτίθεται κάποιος σε ένα ερέθισμα είναι πιο ισχυρές από αυτές που ακολουθούν. Εάν όμως ένα ερέθισμα είναι ήδη οικείο, όσο και να χειραγωγήσουμε τον βαθμό έκθεσης σε αυτό, είναι σχεδόν απίθανο να βελτιώσουμε τις στάσεις που έχει ήδη διαμορφώσει κάποιος. Τις περισσότερες φορές μάλιστα το φαινόμενο της απλής έκθεσης διαμορφώνεται σε ασυνείδητο επίπεδο. Ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν μάλιστα ότι η επίδραση είναι πιο ισχυρή, όταν δεν υπάρχει επίγνωση ενός ερεθίσματος.
Δυο είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους βιώνουμε το φαινόμενο της απλής έκθεσης:
• Καθώς βλέπουμε κάτι επανειλημμένα, αν δεν παρατηρούμε αρνητικές συνέπειες, τείνουμε να πιστέψουμε ότι είναι ασφαλές. Η αίσθηση της ασφάλειας και η απουσία απειλής είναι η βάση για την ευημερία μας. Έχουμε εξελιχθεί ώστε να έχουμε πιο θετικά συναισθήματα για τους ανθρώπους και τα πράγματα που έχουμε ξαναδεί, παρά για οτιδήποτε καινούργιο, καθώς βιώνουμε λιγότερη αβεβαιότητα όταν είμαστε εξοικειωμένοι με κάτι.
• Μπορούμε πιο εύκολα να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε πράγματα που έχουμε ήδη δει στο παρελθόν. Αυτό συμβαίνει επειδή όσα συμβαίνουν μας είναι οικεία, γεγονός που μειώνει τον όγκο των νέων πληροφοριών που χρειάζεται να επεξεργαστεί ο εγκέφαλός σας.
Από την άλλη πλευρά, η υπερβολική έκθεση μπορεί να περιορίσει την έλξη που νιώθουμε και αυτό να μας οδηγήσει ακόμα και στο να αποφεύγουμε συστηματικά ένα ερέθισμα. Εάν ένα ερέθισμα συνοδεύεται από δυσάρεστες συναισθηματικές αντιδράσεις, η έκθεση μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε μειωμένη συμπάθεια για το εν λόγω ερέθισμα και αντίστροφα. Μια παγίδα που σχετίζεται με το φαινόμενο αυτό είναι το να επιμένουμε να κάνουμε μόνο αυτό που γνωρίζουμε ή νιώθουμε οικείο. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζουμε σημαντικά την έκθεσή μας σε νέα πράγματα, ιδέες και απόψεις, ακόμα και χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Συχνά, η πιο αποτελεσματική πορεία που χρειάζεται να ακολουθήσουμε για την προσωπικά μας εξέλιξη είναι αυτή που μας είναι άγνωστη.
Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε σχέση με την έλξη που αναπτύσσεται μεταξύ των ανθρώπων. Αναπόφευκτα, η οικειότητα που αναπτύσσεται μεταξύ των ανθρώπων επηρεάζει συναισθήματα που έχει ο ένας για τον άλλον. Πέρα από το διαπροσωπικό επίπεδο, μια από τις ευρύτερες εφαρμογές του φαινομένου της απλής έκθεσης είναι φυσικά οι πωλήσεις προϊόντων και οι διαφημιστικές καμπάνιες.
Διάβασε ακόμα:
Επιστροφή στην εργασία χωρίς άγχος μετά από διακοπές
Βασικές αρχές της ψυχολογίας της τιμολόγησης κατά την περίοδο των εκπτώσεων
Η εύνοια που απολαμβάνουν τα ελκυστικά άτομα στον χώρο εργασίας
