Το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας στις επιχειρήσεις
Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας οι αρνητικές προσδοκίες κάποιου για μια κατάσταση ή ένα άλλο πρόσωπο οδηγούν στην εκπλήρωση αυτών των προσδοκιών. Έτσι, η προσδοκία μετατρέπεται σε αιτία, ώστε αυτό που αναμενόταν να επαληθευτεί επειδή ακριβώς αναμενόταν. Η διαδικασία περιλαμβάνει τρία βήματα:
• Στο πρώτο βήμα το άτομο διαμορφώνει μία προσδοκία για μία κατάσταση ή για ένα άλλο άτομο ή για ένα στόχο.
• Στο δεύτερο βήμα, οι προσδοκίες του ατόμου επηρεάζουν τις επιλογές του και τη συμπεριφορά του.
• Τέλος, στο τρίτο βήμα η κατάσταση ή το άτομο επηρεάζεται από αυτήν τη συμπεριφορά με αποτέλεσμα να επιβεβαιώνεται η αρχική προσδοκία.
H έννοια της αυτοεκπληρούμενης προφητείας πρωτοπεριγράφηκε το 1960 από τον κοινωνιολόγο Robert K. Merton ο οποίος υποστήριζε ότι ισχύει τόσο για κοινωνικά όσο και για μη κοινωνικά φαινόμενα. Ένα από τα κλασικά παραδείγματα που χρησιμοποίησε για να προωθήσει τη θεωρία του ήταν η ανάλυση της επίδρασης της αυτοεκπληρούμενης προφητείας στην χρεοκοπία μίας τράπεζας. Αν μια ομάδα ατόμων θεωρεί ότι μια τράπεζα βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, θα βιαστεί να αποσύρει τις αποταμιεύσεις από την τράπεζα, για να γλυτώσει τις απώλειες. Η απόσυρση των αποταμιεύσεων θα συμπαρασύρει και άλλους καταθέτες, οι οποίοι με τη σειρά τους, ανησυχώντας ότι τα κεφάλαιά τους δεν είναι ασφαλή, θα τα αποσύρουν και αυτοί. Στο τέλος, η απόσυρση των κεφαλαίων πολλών καταθετών οδηγεί στην πραγματικότητα στην πτώχευση της τράπεζας. Επομένως, οι προσδοκίες των ατόμων δεν επηρέασαν μόνο τις δικές τους επιλογές και αποφάσεις, αλλά δημιούργησαν τις προϋποθέσεις ώστε να πραγματοποιηθεί ο χειρότερος φόβος τους. Το παράδοξο μάλιστα είναι, ότι μόλις αυτό συμβεί και επιβεβαιώνεται η αρχική «προφητεία», επικυρώνουν τον αρχικό τρόπο σκέψης και συνεχίζουν να τον εφαρμόζουν.
Ο τύπος της αυτοεκπληρούμενης προφητείας που οδηγεί σε χρεοκοπία μιας τράπεζας εξαρτάται από τις πεποιθήσεις και τις ενέργειες πολλών ατόμων. Τις πιο πολλές φορές όμως παρατηρούμε το φαινόμενο σε διαπροσωπικό επίπεδο ή στις πεποιθήσεις ενός ατόμου για μία κατάσταση. Το συμπέρασμα που προκύπτει από την παρατήρηση του φαινομένου ότι οι άνθρωποι συχνά διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση, ακόμη και στη δημιουργία, της δικής τους κοινωνικής πραγματικότητας.
Η μετεξέλιξη της θεωρίας της αυτοεκπληρούμενης προφητείας στη σύγχρονη εποχή εκφράζεται με τον «Νόμο της Έλξης» που περιγράφει μία εξιδανικευμένη αντίληψη του φαινομένου, σύμφωνα με την οποία το άτομο παίρνει πίσω ό,τι προσφέρει στο σύμπαν.
Για παράδειγμα, ένας νέος υπάλληλος που προσελήφθη πρόσφατα, πιστεύει ότι θα δυσκολευτεί να προσαρμοστεί σε ένα νέο γι΄αυτόν εργασιακό περιβάλλον, στο οποίο οι ήδη διαμορφωμένες συνεργασίες και η δυναμική των σχέσεων τον αγχώνουν. Οι ισχυρές πεποιθήσεις του, ανεξάρτητα με το αν είναι ρεαλιστικές ή όχι, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο θα προσεγγίσει τους άλλους και εμφανίζεται συνεσταλμένος, εσωστρεφής, και καχύποπτος με αποτέλεσμα οι συνάδελφοι του να δυσκολεύονται να προσεγγίσουν. Η συμπεριφορά του λοιπόν οδηγεί στην επαλήθευση της αρχικής του προσδοκίας, ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι πάντα αρνητικό, αντίθετα, μπορεί να προβεί επωφελές, ιδίως στον κόσμο των επιχειρήσεων. Εάν ένας επιχειρηματίας σχεδιάζει μία συνάντηση με πιθανούς επενδυτές και πιστεύει ότι οι επενδυτές θα αγαπήσουν τις ιδέες του και θα θελήσουν να επενδύσουν στη νεοσύστατη επιχείρησή του, τότε πιθανότατα θα έχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και η θετικότητά του θα αντικατοπτρίζεται τόσο στην παρουσίασή του όσο και στον τρόπο με τον οποίο τους προσεγγίζει.
Μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, όταν χρησιμοποιείται θετικά μπορεί να αποτελέσει ένα σπουδαίο εργαλείο στον επιχειρηματικό κόσμο.
Διάβασε ακόμα:
Το φαινόμενο“Hangry” στην εργασιακή καθημερινότητα
Θεωρία Προσδοκίας – Αποτελέσματος στον αθλητισμό
