Το φαινόμενο της κρίσης: ο γυάλινος γκρεμός
Ο γυάλινος γκρεμός σαν ορολογία εισήλθε στον επαγγελματικό στίβο σχεδόν πριν δυο δεκαετίες και βασίστηκε στην παρατήρηση ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν ηγετικό πλεονέκτημα σε περιόδους κρίσεων ή ύφεσης. Σαν φαινόμενο παρατηρείται σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, όπως η οικονομία, η πολιτική, η τεχνολογία, η εκπαίδευση κ.α. Με απλά λόγια αναφέρεται στην τάση προώθησης των γυναικών σε θέσεις εξουσίας σε περιόδους που παρατηρούνται προβληματικές καταστάσεις εντός των επιχειρήσεων, είτε αυτές είναι οργανωτικές είτε περιστασιακές. Η μεταφορά “γυάλινος γκρεμός” υποδηλώνει ότι όταν οι γυναίκες φτάνουν στις ανώτερες βαθμίδες της εξουσίας, τοποθετούνται σε επισφαλείς θέσεις και επομένως έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα αποτυχίας και εξασθένησης της απόδοσής τους, σαν να κινδυνεύουν να πέσουν από έναν γκρεμό. Και παρότι η αποτυχία μπορεί να οφείλεται στις επικρατούσες συνθήκες, ενισχύεται η τάση να κατηγορούνται τα άτομα που έχουν αναλάβει τον ηγετικό ρόλο για τις τυχόν κακές οργανωτικές επιδόσεις. Με απλά λόγια, οι γυναίκες σε αυτές τις καταστάσεις προετοιμάζονται για την αποτυχία. Ωστόσο, ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες μια θέση στον “γυάλινο γκρεμό” μπορεί να είναι δύσκολο να απορριφθεί, διότι οι ηγετικοί ρόλοι προσφέρονται σπάνια σε γυναίκες.
Υπάρχουν φυσικά διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες προάγονται τελικά σε πιο επισφαλείς ηγετικούς ρόλους από ό,τι οι άνδρες. Αρχικά, η συσχέτιση μεταξύ αρρενωπότητας και αποτελεσματικής ηγεσίας αμβλύνεται σε περιόδους κρίσης και τα στερεοτυπικά γυναικεία χαρακτηριστικά (π.χ. ζεστασιά, κατανόηση, φροντίδα κ.ο.κ.) θεωρούνται ιδιαίτερα πολύτιμα. Επιπλέον, όταν προάγονται γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους -ακόμη και αν τελικά αποτύχουν- δίνουν τη δυνατότητα στην εταιρεία να επωφεληθεί με άλλα μέσα όπως π..χ. ενισχύοντας τη φήμη ότι είναι προοδευτική. Οι κρίσεις παρέχουν την ευκαιρία να δοκιμαστεί κάτι νέο ή να αμφισβητηθεί το status quo και αυτό από μόνο μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για την εικόνα της επιχείρησης. Οι εταιρείες δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν την απώλεια ατόμων που θεωρούν κατάλληλα για θέσεις ευθύνης και έτσι επιλέγουν άλλα πρόσωπα -εν προκειμένω γυναίκες- που θα λειτουργήσουν σαν ασπίδα σε επισφαλείς περιόδους και η απώλεια τους δεν θα είναι επιζήμια για το δυναμικό της επιχείρησης.
Το φαινόμενο του γυάλινου γκρεμού προσομοιάζει σε αυτό της γυάλινης οροφής (φαινόμενο κατά το οποίο οι φυλετικές διακρίσεις καθορίζουν το όριο επαγγελματικής ανέλιξης σε ανώτερες θέσεις) και παρότι αντανακλούν διαφορετικές επαγγελματικές πορείες, δεν αποκλείουν το ένα το άλλο. Μια γυναίκα για παράδειγμα που κατάφερε να “σπάσει τη γυάλινη οροφή”, θα μπορούσε στη συνέχεια να “πέσει από τον γυάλινο γκρεμό”. Επιτρέποντας τη διατήρηση του φαινομένου του γυάλινου γκρεμού οι επιχειρήσεις δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου οι γυναίκες ηγέτες αγωνίζονται να αποδώσουν τα μέγιστα των δυνατοτήτων τους χωρίς την αντίστοιχη υποστήριξη για το βάρος της πρόκλησης που αναλαμβάνουν, ενισχύοντας παράλληλα όλα εκείνα τα στερεότυπα που λειτουργούν ως εμπόδια στην πρόοδο των γυναικών σε συνηθισμένες συνθήκες. Σε αυτό το πλαίσιο οι προαγωγές δεν βασίζονται σε υποθέσεις σχετικά με την καταλληλότητα οποιουδήποτε ατόμου για ηγετικούς ρόλους και δεν καθορίζονται από μια ανεξάρτητη και ισχυρή αξιολόγηση των ικανοτήτων και των προσόντων των υποψηφίων, όπως θα έπρεπε. Φυσικά και τα δύο φαινόμενα δεν εντοπίζονται μόνο σε σχέση με φυλετικές διακρίσεις, αλλά επεκτείνονται και σε άτομα που ανήκουν σε εθνοτικές ή άλλες ομάδες που συνήθως υποεκπροσωπούνται στην ηγεσία. Για εκείνους βέβαια που μπορούν να ξεπεράσουν τον γυάλινο γκρεμό και να βαδίσουν προς την επιτυχία, οι ανταμοιβές μπορεί να είναι εξαιρετικά επωφελείς για την καριέρα τους.
Διάβασε ακόμα:
Πώς να διαφυλάξετε την ψυχική ασφάλεια στον χώρο εργασίας σας;
Το φαινόμενο της γυάλινης οροφής
