Το φαινόμενο της «βασίλισσας-μέλισσας» στον εργασιακό χώρο
Οι γυναίκες που βρίσκονται σε εργοδοτικές ή άλλες ηγετικές θέσεις έχουν τη φήμη ότι λειτουργούν αυταρχικά και είναι ιδιαίτερα σκληρές. Προσπαθώντας να ανελιχθούν ιδίως σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα ανέπτυξαν κάποια αντανακλαστικά, τα οποία δεν «ταιριάζουν» στο φύλο τους, όπως κυνισμός, ανταγωνιστικότητα κλπ.
Στον εργασιακό χώρο οι «βασίλισσες μέλισσες» είναι γυναίκες που κατέχουν ηγετικές θέσεις και χαρακτηρίζονται για τη φιλοδοξία τους, την ανταγωνιστικότητά τους και την επιθετική τους προσέγγιση ιδίως σε άλλες γυναίκες που δεν κατέχουν ανάλογες θέσεις.
Το φαινόμενο της βασίλισσας-μέλισσας λοιπόν περιγράφει τη δυσκολία του να έχεις γυναίκα αφεντικό, ιδίως όταν κι εσύ είσαι γυναίκα. Οι έρευνες όμως δείχνουν ότι τελικά πρόκειται περί ενός μύθου ο οποίος στηρίζεται σε στερεοτυπικές προσδοκίες οι οποίες επηρεάζουν τελικά το πώς βλέπουμε το ηγετικό στυλ των γυναικών. Με απλά λόγια όταν κάποιος βρίσκεται σε θέση ευθύνης, είτε είναι άντρας είτε γυναίκα, θα χρειαστεί να πάρει αποφάσεις που πολλές φορές μπορεί να είναι δυσάρεστες. Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στο πώς θα ανακοινώσει μία απόλυση ένας άντρας ή μία γυναίκα, ή στο πώς θα μιλήσουν για περικοπή μισθών. Επειδή όμως περιμένουμε ότι μία γυναίκα θα έπρεπε να είναι πιο συμπονετική και υποστηρικτική, όταν ανακοινώνει τέτοια δυσάρεστα νέα, το αξιολογούμε περισσότερο αρνητικά. Το φαινόμενο γίνεται περισσότερο έντονο όταν πρόκειται για μία γυναίκα-αφεντικό που πρέπει να φερθεί σκληρά ή να επιπλήξει μία γυναίκα-υπάλληλο. Επειδή στην εποχή μας η υποστήριξη μεταξύ των γυναικών θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ, η περίπτωση κατά την οποία η μία γυναίκα θεωρητικά «στρέφεται εναντίον της άλλης», δημιουργεί άσχημες εντυπώσεις.
Ίσως γι’ αυτό δεν υπάρχει και ο ανάλογος χαρακτηρισμός για τους άντρες. Όταν ένας άντρας σε ηγετική θέση είναι απόμακρος με τους υφισταμένους του ή τους επιπλήττει με σκληρότητα, δεν θεωρείται κάτι τόσο σημαντικό, ώστε να καταχωρηθεί ως ένα ξεχωριστό φαινόμενο άξιο διερεύνησης. Εντάσσεται στην ποικιλομορφία των εργασιακών σχέσεων και μπορεί να οδηγήσει σε χαρακτηρισμούς που αφορούν τον συγκεκριμένο εργοδότη, χωρίς να γενικεύονται για το σύνολο των ανδρών εργοδοτών.
Το φαινόμενο πρωτοπεριγράφηκε το 1973 από ερευνητές ψυχολόγους στο Πανεπιστήμιο του Michigan, όταν οι εργασιακές συνθήκες ήταν αρκετά διαφορετικές απ’ ότι είναι σήμερα για τις γυναίκες. Σύγχρονοι ερευνητές που μελέτησαν το φαινόμενο εις βάθος και δημοσίευσαν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους στο «Leadership Quarterly», αναφέρουν ότι το φαινόμενο όχι μόνο δεν ισχύει, αλλά ενισχύει την άποψη ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να γίνουν καλά αφεντικά. Σύμφωνα με τη θεωρία του φαινομένου μία «βασίλισσα μέλισσα», θα υποδαυλίσει την καριέρα των άλλων γυναικών, έτσι ώστε να μην κινδυνεύσει να της πάρουν τη θέση. Στην πραγματικότητα όταν μία γυναίκα έχει ηγετική θέση παρατηρείται αύξηση των γυναικών υπαλλήλων καθώς και των γυναικών που έχουν θέση ευθύνης.
