Το φαινόμενο Zeigarnik
Το φαινόμενο Zeigarnik πήρε το όνομα της Λιθουανής ψυχολόγου Bluma Zeigarnik, η οποία και το ανακάλυψε το 1927. Χωρίς να είναι ιδιαίτερα γνωστό, βρίσκει πολλές εφαρμογές τόσο στην καθημερινότητα, όσο και στον επαγγελματικό χώρο.
Η Zeigarnik ανακάλυψε το μνημονικό αυτό φαινόμενο μετά από προτροπή του καθηγητή της Kurt Levin στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Η βασική ιδέα δημιουργήθηκε μετά από παρατήρηση του τρόπου που δουλεύουν οι σερβιτόροι. Ενώ θυμούνται τις παραγγελίες που εκκρεμούν με μεγάλη ακρίβεια, μόλις τις παραδώσουν, τις αποβάλλουν εντελώς από τη μνήμη τους.
Η Zeigarnik αποφάσισε να ερευνήσει το φαινόμενο μέσα από πειραματικές παρατηρήσεις. Το έργο που ανέθεσε στους συμμετέχοντες ήταν η ολοκλήρωση ενός puzzle ή η συναρμολόγηση ενός κουτιού. Οι μισοί συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν τη διαδικασία χωρίς παρεμβολή. Στους υπόλοιπους ένας ερευνητής φρόντιζε να παρεμβάλλεται στη διαδικασία, με διάφορους τρόπους, έτσι ώστε ο συμμετέχων να αναγκάζεται να διακόψει το έργο και να επανέλθει σε αυτό αργότερα, ώσπου να το ολοκληρώσει. Στη συνέχεια τα υποκείμενα της έρευνας υποβάλλονταν σε ερωτήσεις σχετικές με τις λεπτομέρειες της ολοκλήρωσης του κάθε έργου. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. Σε ποσοστό 90% οι συμμετέχοντες, οι οποίοι είχαν αρκετές διακοπές, θυμόντουσαν καλύτερα τις λεπτομέρειες σε σχέση με αυτούς που ολοκλήρωσαν το έργο ανενόχλητοι. Το συμπέρασμα των πειραμάτων ήταν ότι όταν ένα έργο διακόπτεται ο εγκέφαλος παραμένει σε εγρήγορση, ώσπου να ολοκληρωθεί, διατηρώντας και τη μνήμη σε επιφυλακή, για να αποθηκεύσει πληροφορίες που θα χρειαστούν αργότερα. Μόλις το έργο πάρει την τελική του μορφή, τότε η επιφυλακή παύει και η εργαζόμενη μνήμη επανέρχεται σε κανονική λειτουργία. Ένα άλλο από τα συμπεράσματα της μελέτης ήταν ότι το αρχικό κίνητρο για την ολοκλήρωση του έργου ενισχύει περαιτέρω τη μνήμη. Το φαινόμενο μελετήθηκε και από άλλους ερευνητές και αποτέλεσε τη βάση για τις μελέτες στην εργαζόμενη μνήμη και τις παρεμβολές.
Παρόλο που η μεθοδολογία της έρευνας πάνω στην οποία στηρίχθηκε η Zeigarnik παρουσιάζει αρκετά κενά σύμφωνα με τους σύγχρονους επιστήμονες, στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλές εφαρμογές του φαινομένου: τα σήριαλ στην τηλεόραση, οι διαφημίσεις που ολοκληρώνονται σε δύο spot, τα διαφημιστικά banners μόνο με φράσεις κλειδιά, φράσεις για καλύτερη αποθήκευση του εμπορικού σήματος κ.ά., είναι μερικές μόνο από αυτές.
Τα συμπεράσματα των ερευνητών καταλήγουν σε κάποιες τεχνικές για να βελτιωθεί η μνήμη ή να περιοριστεί η αναβλητικότητα:
α. Όταν έχετε να διαβάσετε για εξετάσεις, μην προσπαθείτε να απομνημονεύσετε τις πληροφορίες απαιτώντας να μη σας διακόψει κανείς. Τα διαλείμματα και οι διακοπές είναι απαραίτητα για να καταστήσουν τον εγκέφαλο «ετοιμοπόλεμο».
β. Όταν πρέπει να ολοκληρώσετε ένα project σπάστε το σε μικρότερα τμήματα. Με αυτόν τον τρόπο θα αυξήσετε το κίνητρο, γιατί ο εγκέφαλος σας θα είναι σε επιφυλακή και θα σας στέλνει μηνύματα αναγκαιότητας ολοκλήρωσης του στόχου.
γ. Για να αντισταθείτε στην αναβλητικότητά σας, απλά ξεκινήστε το έργο. Άπαξ και γίνει η αρχή ο εγκέφαλός σας θα σας ενοχλεί διαρκώς θυμίζοντάς σας την εκκρεμότητα, ώσπου να την ολοκληρώσετε.
δ. Γνωρίζοντας την επίδραση του φαινομένου, μπορείτε ακόμα και επίτηδες να αφήνετε κάποια έργα ανολοκλήρωτα (όχι τα σημαντικά), για να κρατήσετε το μυαλό σας σε εγρήγορση και να αυξήσετε την παραγωγικότητά σας.
