Υπερβολική σκέψη
Η υπερβολική σκέψη απαντάται συχνά και είναι δύο τύπων: o αναλογισμός του παρελθόντος και η ανησυχία για το μέλλον. Διαφέρει από την επίλυση προβλημάτων, άρα τη στρατηγική για τη λύση. Η υπερβολική σκέψη αφορά τον ακατάπαυστο αναστοχασμό ενός ζητήματος. Συχνά ακούμε «δεν μπορώ να χαλαρώσω – είναι σαν να μην ησυχάζει ποτέ ο εγκέφαλός μου», ή «δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι πώς η ζωή μου θα ήταν καλύτερη αν έκανα διαφορετικές επιλογές».
Η υπερβολική σκέψη συνδέεται με την κατάθλιψη και το άγχος και επηρεάζει δυσμενώς την ψυχική υγεία, πράγμα που ανατροφοδοτεί την τάση για υπερβολική σκέψη. Είναι ένας φαύλος κύκλος που δύσκολα αναγνωρίζεται. Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλος προσπαθεί να μας πείσει ότι η «υπερβολική ανησυχία» και ο «συλλογιστικός μηρυκασμός» είναι χρήσιμα πράγματα. Τελικά δεν προκύπτουν καλύτερες λύσεις, δεν αποτρέπεται η επανάληψη λαθών και επικρατεί η «παράλυση από την ανάλυση». Όσο περισσότερο σκεφτόμαστε και υπεραναλύουμε, τόσο χειρότερα αισθανόμαστε. Η δυστονία, το άγχος ή ο θυμός που προκύπτουν θολώνουν την κρίση και εμποδίζουν την ανάληψη θετικής δράσης.
Η υπερβολική σκέψη είναι επίσης διαφορετική από την υγιή ενδοσκόπηση, σκοπός της οποίας είναι να μάθουμε κάτι για τον εαυτό μας ή να αποκτήσουμε νέα προοπτική για μια κατάσταση. Η υπερβολική αναδίφηση εμπεριέχει δυσάρεστες σκέψεις και εμπλοκή πραγμάτων που είναι πέραν του ελέγχου μας, χωρίς ουσιαστικές διεξόδους.
Η διαφορά μεταξύ της επίλυσης προβλημάτων, της ενδοσκόπησης και της υπερβολικής σκέψης δεν αφορά τον χρόνο που καταναλίσκουμε στη βαθιά σκέψη. Παραγωγικός είναι ο χρόνος που αφιερώνουμε για την ανεύρεση δημιουργικών λύσεων ή για την εκμάθηση από τη συμπεριφορά μας. Όταν συνειδητοποιήσουμε την τάση για υπερβολική σκέψη, μπορούμε να λάβουμε μέτρα. Πρώτα πρέπει όμως να δεχθούμε ότι η υπερβολική σκέψη κάνει κακό. Κάποιοι μάλιστα πιστεύουν ότι με την υπερβολική σκέψη αποτρέπονται κακά πράγματα και ότι αν δεν ανησυχούν αρκετά, θα έχουν περισσότερα προβλήματα. Όμως, η έρευνα δείχνει ότι η υπερβολική σκέψη είναι κατ’ εξοχήν βλαπτική και δεν συμβάλλει στην πρόληψη ή την επίλυση προβλημάτων.
Η υπερβολική σκέψη περιλαμβάνει την επανειλημμένη αναβίωση ενοχλητικών στιγμών, τη δυσκολία στον ύπνο, τις ερωτήσεις του τύπου “τι θα γινόταν εάν …”, τη σπατάλη χρόνου αναλύοντας το «κρυφό νόημα» στα πράγματα που λένε οι άλλοι, τον μόνιμο μηρυκασμό συνομιλιών με άλλους, την επανειλημμένη αναβίωση σφαλμάτων, την υπερανάλυση της συμπεριφοράς των άλλων, τη στείρα επικέντρωση σε πράγματα του παρελθόντος, την υπερβολική ανησυχία για πράγματα του μέλλοντος, τη υπερκατανάλωση χρόνου για πράγματα που από τη φύση τους δεν μπορούν να ελεγχθούν και από τα οποία δεν μπορούμε να απαλλαγούμε.
Παρ’ όλο που θεωρείται χαρακτηριστικό των γυναικών, η αλήθεια είναι ότι όλοι σκεφτόμαστε υπερβολικά μερικές φορές. Εάν είναι η συνήθης τακτική σας, μπορείτε να λάβετε μέτρα για να ανακτήσετε το χρόνο, την ενέργεια και τη δύναμη του εγκεφάλου σας. Υπάρχουν πολλές ασκήσεις ψυχικής ενδυνάμωσης που βοηθούν στην αποφυγή της υπερβολικής σκέψης.
